Działania Prezesa URE w obszarach ciepłownictwa objętych koncesjonowaniem

Udzielanie koncesji [256]

Zgodnie z przepisami art. 67 ust. 1 ustawy – Prawo energetyczne Prezes URE miał obowiązek w terminie 18 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy – Prawo energetyczne udzielić z urzędu koncesji przedsiębiorstwom ciepłowniczym działającym lub będącym w budowie w dniu ogłoszenia ustawy, o ile spełniają one warunki określone ustawą.

W zakresie koncesji dotyczących ciepła, proces koncesjonowania z urzędu został zakończony w 1998 r. Liczbę wydanych koncesji dla przedsiębiorstw w poszczególnych obszarach działalności energetycznej przedstawia tabela 5.

Tabela 5. Koncesje dla wytwarzania i obrotu ciepłem wydane w 1998 r.

Pierwszą decyzję o udzieleniu koncesji na wytwarzanie ciepła dla Elektrociepłowni Lublin-Wrotków Sp. z o. o. w Lublinie wydano w dniu 31 lipca 1998 r.

Począwszy od 1999 r. działalność Prezesa URE w zakresie udzielania koncesji dotyczyć będzie postępowań wszczętych na wniosek przedsiębiorców, a w roku 2000 również postępowań wszczętych z urzędu257.

Realizując obowiązek wydania koncesji z urzędu przedsiębiorcom, którzy spełnili warunki (określone w art. 3 ustawy nowelizującej Prawo energetyczne258) Prezes URE udzielił w 2001 r.:

• 24 koncesje na wytwarzanie ciepła,
• 2 koncesje na przesyłanie i dystrybucję ciepła
• 3 postępowania w sprawie udzielenia koncesji na wytwarzanie ciepła zakończyły się wydaniem decyzji o ich umorzeniu.

Postępowania prowadzone w 2001 r., wszczęte na wniosek przedsiębiorców zakończyły się wydaniem następujących koncesji:

• na wytwarzanie ciepła 43
• na przesyłanie i dystrybucję ciepła 46
• na obrót ciepłem 10

Liczba koncesji udzielonych w latach 1998-2001 r. w obszarze koncesjonowanej działalności wytwarzania i obrotu ciepłem przedstawia poniższa tabela 6.

Tabela 6. Zestawienie koncesji dla ciepła udzielonych w latach 1998 – 200.

Według stanu na dzień 30 kwietnia 2002 r. liczba wydanych przez URE koncesji oraz promes na działalność gospodarczą dotyczącą ciepła przedstawiała się następująco259

Tabela 7. Wydane przez URE koncesje i promesy według stanu na 30 kwietnia 2002 r.

Należy zauważyć, iż znaczący wpływ na przedłużanie procesu wydawania lub zmiany koncesji miały w szczególności kolejne nowelizacje Prawa energetycznego, a także przepisy ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 ze zm.).260

Odmowa udzielenia koncesji

• niezłożenie w terminie zabezpieczenia majątkowego wymaganego zgodnie z art. 38 ustawy – Prawo energetyczne,
• brak środków finansowych gwarantujących prawidłowe prowadzenie działalności,
• skazanie w przeszłości ubiegającego się o koncesję, za przestępstwo mające związek z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Zmiana i cofanie koncesji

W 2001 r. wydano 773 decyzje zmieniające udzielone koncesje, z tego 689 decyzji zostało zmienionych na wniosek strony, na podstawie art. 41 ust. 1 ustawy – Prawo energetyczne. Zmiany warunków udzielonych koncesji dokonywane były przede wszystkim w związku z:

• koniecznością dostosowania zapisu koncesji do aktualnego stanu organizacyjno – prawnego koncesjonariusza, zaistniałego po przekształceniach własnościowych przedsiębiorstwa,
• wnioskiem strony o rozszerzenie lub zawężenie zakresu udzielonych koncesji w związku z przejęciem lub przekazaniem, wyłączeniem lub modernizacją eksploatowanych lub nowych źródeł ciepła, sieci ciepłowniczych lub linii energetycznych,
• wnioskiem strony o wydłużenie terminu wypełnienia określonych w koncesjach warunków szczególnych wykonywania działalności,
• zmianą nazwy, formy prawnej lub siedziby koncesjonariusza, tu szczególnie liczną grupę stanowiły wnioski o zmianę formy prawnej ze spółki cywilnej na inną (najczęściej jawną).

W 2001 r., w związku z zaprzestaniem prowadzenia działalności gospodarczej, na podstawie art. 41 ust. 3 ustawy – Prawo energetyczne, cofniętych zostało 158 koncesji wydanych w stosunku do 98 przedsiębiorców. W większości przypadków cofnięcie koncesji nastąpiło na wniosek strony. W uzasadnieniu decyzji najczęściej podawanym powodem cofnięcia koncesji było zaprzestanie prowadzenia działalności w zakresie objętym obowiązkiem jej posiadania lub definitywne zaprzestanie prowadzenia działalności przez przedsiębiorcę.

Ponadto, wydano 81 decyzji (w stosunku do 56 przedsiębiorców) stwierdzających wygaśnięcie koncesji na podstawie art. 162 § 1 pkt 1 Kodeksu postępowania administracyjnego. Decyzje te zostały wydane w związku z ograniczeniem przez przedsiębiorców zakresu prowadzonej działalności do tego stopnia, że nie wymagała ona posiadania koncesji na mocy przepisów art. 32 ust. 1 ustawy – Prawo energetyczne, np. poprzez ograniczenie przez odbiorców ciepła mocy zamówionej do wielkości nie przewyższającej 1 MW. Niejednokrotnie, wydanie decyzji o stwierdzeniu wygaśnięcia koncesji wiązało się ze zmianami wynikającymi z ustawy nowelizującej. Wobec przedsiębiorców, których działalność po zmianie ustawy – Prawo energetyczne nie wymagała uzyskania koncesji i którzy złożyli wniosek o stwierdzenie wygaśnięcia koncesji, wydawana była stosowna decyzja. Odnotowano również wygaśnięcie kilkunastu koncesji w trybie art. 42 ustawy – Prawo energetyczne, w wyniku wykreślenia przedsiębiorców z właściwych rejestrów lub ewidencji.

W roku 2001 wydano 12 decyzji (w stosunku do 10 przedsiębiorców) o uchyleniu decyzji w sprawie udzielenia lub cofnięcia koncesji. Dane dotyczące liczby wydanych decyzji o umorzeniu postępowań oraz zmianie, cofnięciu i stwierdzeniu wygaśnięcia koncesji wydanych w latach 1998-2001 przedstawione zostały poniżej w tabeli 8.

Tabela 8. Zestawienie wydanych decyzji o umorzeniu postępowania, zmianie i cofnięciu koncesji oraz decyzji stwierdzających wygaśnięcie koncesji w latach 1998-2000 i w 2001 r.

Rozstrzyganie sporów

W roku 2001 w sprawach spornych wydano 154 decyzje administracyjne (wszystkie w oddziałach terenowych), w tym 88 decyzji rozstrzygających spór, 2 decyzje odmawiające rozstrzygnięcia sporu, 56 umarzających postępowanie i 8 pozostawiających sprawę bez rozpoznania. Duża liczba umorzonych postępowań jest skutkiem doprowadzenia stron do ugodowego załatwienia sprawy. Według stanu na koniec grudnia 2001 r., 59 spraw znajdowało się w trakcie rozpoznawania.

Spośród 44 decyzji Prezesa URE rozstrzygnięcia w sprawach spornych dotyczyły:

1. ustalenia warunków świadczenia usług polegających na przesyłaniu ciepła – 3 decyzje,
2. odmowy zawarcia umowy sprzedaży ciepła – 36 decyzji,
3. nieuzasadnionego wstrzymania dostaw ciepła – 5 decyzji.

W trybie art. 8 ust. 2 ustawy – Prawo energetyczne zapadały zarówno postanowienia nakazujące podjęcie lub kontynuowanie dostaw, jak również odmawiające nakazania takiego działania. W sumie wydano 23 postanowienia.

W roku 2001 Sąd Antymonopolowy rozpoznał 15 odwołań od decyzji wydanych w sprawach spornych. Rozpatrując te odwołania Sąd w jednym przypadku uchylił decyzję Prezesa URE, w 6 przypadkach oddalił odwołanie, a w 8 przypadkach odrzucił odwołania od decyzji Prezesa URE. Do rozpoznania w 2002 r. pozostało 36 odwołań.

W roku 2001 do Naczelnego Sądu Administracyjnego została skierowana jedna skarga na bezczynność Prezesa URE – pozostała do rozpoznania w roku 2002. Natomiast w 2001 r. NSA oddalił jedną skargę na bezczynność Prezesa URE wniesioną w 2000 r.

Nakładanie kar pieniężnych

Prezes URE, działając na podstawie art. 23 ust. 2 pkt 6 ustawy – Prawo energetyczne przeprowadził 157 postępowań administracyjnych w sprawie wymierzenia kary pieniężnej. Prezes URE po ujawnieniu i udokumentowaniu przewinień, wymierzył kary pieniężne za naruszenie przepisów ustawy – Prawo energetyczne:

• za stosowanie taryf, bez dopełnienia obowiązku ich przedstawienia Prezesowi URE do zatwierdzenia –28 kar dotyczących stosowania cen ciepła,
• za stosowanie taryf wyższych od zatwierdzonych – 2 kary dotyczących cen ciepła,
• za nieprzestrzeganie obowiązków wynikających z koncesji – 6 kar

Przedsiębiorstwom energetycznym zostało wymierzonych 48 kar, na łączną kwotę 822.167,70 zł. Jedną karę, w wysokości 5.000 zł, wymierzono kierownikowi przedsiębiorstwa, wobec którego uznano, że swoim zachowaniem bezpośrednio przyczynił się do powstania przewinień. Łączna kwota kar wymierzonych w 2001 roku wyniosła 827.167,70 zł. Ze względu na brak danych, nie można podać jaki udział w tej kwocie maja kary wymierzone przedsiębiorstwom ciepłowniczym.

Wysokość wymierzonych kar wahała się od 414 zł do 450.000 zł (od 0,0002% przychodu do 3% przychodu ukaranego przedsiębiorstwa, jedna kara – w wysokości 10% przychodu ukaranego przedsiębiorstwa). Kary wymierzane przez Prezesa URE stanowiły w przeważającej części niewielką część przychodu ukaranego podmiotu, z tego względu, miały one bardziej charakter edukacyjno – prewencyjny. Tylko w wyjątkowych przypadkach wymierzano kary o charakterze represyjnym.

Kontrola działalności przedsiębiorstw energetycznych

Działalność kontrolna prowadzona przez Prezesa URE, zgodnie z wypracowanym sposobem postępowania, obejmuje szereg działań mających na celu wykrycie nieprawidłowości w działalności przedsiębiorstw energetycznych.

W 2001 r. przeprowadzono łącznie 1253 kontrole. W ich wyniku ujawniono nieprawidłowości w działalności 241 przedsiębiorstw energetycznych. Jednostki kontrolowane najczęściej same niezwłocznie usuwały stwierdzone uchybienia. W kilkudziesięciu przypadkach podjęto jednak środki dyscyplinujące, takie jak: powiadomienie organów ścigania, skierowanie sprawy do kolegium ds. wykroczeń, czy wymierzenie kar pieniężnych.

256 na podstawie sprawozdania z działalności Prezesa URE w 2001 r. Biuletyn URE Nr 3 z 2002 r. str 2 oraz sprawozdania z działalności Prezesa URE w 2000 r. Biuletyn URE Nr 3 z 2001 r. str.2

257 na podstawie art. 3 ustawy z dnia 26 maja 2000 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne (Dz. U. Nr 48, poz. 555). Przepis ten zobowiązał Prezesa URE, do udzielenia z urzędu koncesji przedsiębiorstwom energetycznym działającym lub będącym w budowie w dniu wejścia w życie ustawy nowelizującej, tj. w dniu 14 czerwca 2000 r., o ile spełniają one warunki określone w przepisach ustawy – Prawo energetyczne, a wymóg uzyskania koncesji wynika z przepisów ustawy nowelizującej. Jednocześnie mocą ustawy nowelizującej dokonana została istotna zmiana art. 32 ustawy – Prawo energetyczne, w związku z czym zmianie uległ zakres działalności, której prowadzenie wymaga posiadania koncesji.

258 ustawa z dnia 26 maja 2000 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne (Dz. U. Nr 48, poz. 555)

259 Jedno przedsiębiorstwo energetyczne może otrzymać kilka koncesji lub promes koncesji, stąd liczba koncesji lub promes koncesji nie musi pokrywać się z liczbą przedsiębiorstw.