praca magisterska z administracji
Postępowanie egzekucyjne ulega obligatoryjnemu umorzeniu z urzędu lub na żądanie strony (zobowiązanego, wierzyciela, „uczestnika na prawach strony”), jeżeli wystąpi jedna z przesłanek wyliczona w art. 59.1 p.e.a., przesłanek sprawiających, że staje się ono bezprzedmiotowe, niedopuszczalne lub niecelowe. Umorzenie polega na zaniechaniu prowadzenia dalszych czynności egzekucyjnych i na uchyleniu czynności już dokonanych. Jest ono konsekwencją stwierdzenia, że postępowanie to nie może być prowadzone i że przyczyny niedopuszczalności egzekucji mają trwały, a nie przejściowy charakter. Umorzenie postępowania może nastąpić w każdym stadium, zarówno przed wszczęciem egzekucji, jak i po jej zakończeniu. Umorzenie postępowania w pierwszym stadium powoduje, że postępowanie to zakończy się bez stosowania egzekucji administracyjnej.
Postępowanie egzekucyjne może być umorzone w całości lub w części. Do umorzenia postępowania w części dochodzi, gdy egzekucja jest niedopuszczalna w odniesieniu do niektórych osób wskazanych jako zobowiązani lub gdy niedopuszczalne jest egzekwowanie niektórych obowiązków wskazanych w tytule wykonawczym. 20
Kolejną grupą przesłanek umorzenia postępowania egzekucyjnego dotyczy sytuacji, gdy obowiązek podlegający egzekucji wprawdzie istnieje, jednak egzekucja administracyjna lub zastosowany środek egzekucyjny są dopuszczalne albo też gdy egzekucja nie może być prowadzona ze względu na osobę zobowiązanego (np. jeśli zobowiązanym jest osoba korzystająca z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych).
Trzecia grupa przesłanek obejmuje sytuacje, w których egzekucja administracyjna jest dopuszczalna, lecz nie może być prowadzona ze względu na poważne naruszenia przepisów proceduralnych takich jak: określenie egzekwowanego obowiązku niezgodnie z treścią, obowiązku wynikającego z decyzji organu administracyjnego, orzeczenia sądowego albo bezpośrednio z przepisu prawa, gdy zachodzi błąd co do osoby zobowiązanego, zobowiązanemu nie doręczono upomnienia, mimo iż obowiązek taki ciążył na wierzycielu. Ponadto w przypadku, gdy przedmiotem postępowania egzekucyjnego jest obowiązek o charakterze niepieniężnym, postępowanie podlega umorzeniu, jeżeli obowiązek okazał się niewykonalny (np. gdy świadek, wobec którego mają być zastosowane środki przymusu, przebywa za granicą). Wśród przyczyn umorzenia postępowania egzekucyjnego ustawa wymienia także sytuację, w której postępowanie egzekucyjne zawieszone na żądanie wierzyciela nie zostało podjęte przed upływem 12 miesięcy od dnia zgłoszenia tego żądania.
Postępowanie ulega umorzeniu także na żądanie wierzyciela, co wiąże się z faktem, że wierzyciel jest dysponentem tego postępowania. Ponadto umorzenie postępowania egzekucyjnego następuje w innych przypadkach przewidzianych w ustawach. Na przykład według art. 110.7 postępowanie egzekucyjne dotyczące egzekucji z nieruchomości podlega umorzeniu w przypadku niewpłacenia przez wierzyciela niebędącego organem egzekucyjnym zaliczki na pokrycie kosztów. 21
Umorzenie postępowania egzekucyjnego dotyczącego obowiązku o charakterze niepieniężnym następuje z urzędu albo na żądanie zobowiązanego lub wierzyciela nie będącego jednocześnie organem egzekucyjnym. W sprawie umorzenia postępowania egzekucyjnego organ egzekucyjny wydaje postanowienie. 22
Nie jest możliwe odebranie osobom trzecim praw nabytych wskutek dokonanych czynności egzekucyjnych, dlatego osoby te zachowują swe prawa.
Postępowanie egzekucyjne może również ulec umorzeniu, gdy zachodzą inne okoliczności przewidziane przez prawo, takie jak zrzeczenie się prawa do dochodzenia roszczenia przez wierzyciela lub zawarcie ugody, która reguluje kwestię zobowiązania. W przypadku zawarcia ugody między wierzycielem a zobowiązanym, postępowanie egzekucyjne może zostać umorzone, ponieważ dalsze prowadzenie egzekucji stałoby się zbędne. Takie umorzenie postępowania ma na celu zapobieżenie powtórzeniu działań, które mogłyby prowadzić do nadużyć oraz nadmiernego obciążenia zobowiązanego.
Umorzenie postępowania może także wynikać z braku środków egzekucyjnych, które mogłyby zostać zastosowane w danej sprawie. W przypadku, gdy egzekucja nie przynosi efektów, a próby wyegzekwowania obowiązku są nieskuteczne, organ egzekucyjny może zadecydować o umorzeniu postępowania. Podobnie, jeżeli wykonanie egzekucji wiązałoby się z nadmiernymi kosztami, które przewyższają wartość dochodzonego roszczenia, umorzenie staje się uzasadnione, aby uniknąć niepotrzebnego obciążenia stron postępowania.
Ponadto, w niektórych przypadkach organ egzekucyjny może zadecydować o umorzeniu postępowania, jeżeli po wszczęciu egzekucji okazało się, że tytuł wykonawczy jest nieaktualny lub niewłaściwy, co sprawia, że dalsze prowadzenie postępowania jest bezprzedmiotowe. W takich sytuacjach umorzenie postępowania jest skutkiem błędów proceduralnych, które uniemożliwiają kontynuowanie egzekucji.
Z kolei w odniesieniu do tzw. „egzekucji z tytułu świadczeń alimentacyjnych” możliwe jest umorzenie postępowania, gdy zobowiązany do ich płacenia dochowa swoich obowiązków, co sprawia, że dalsze egzekwowanie należności staje się zbędne. Z tego względu instytucja umorzenia postępowania egzekucyjnego ma na celu elastyczne dostosowanie procesu do zmieniających się okoliczności sprawy, z uwzględnieniem zarówno interesów wierzyciela, jak i zobowiązanego.
20. P. Przybysz, Postępowanie…, s. 176.