Przepisy ustawy o własności lokali w artykułach 7-11 będą miały zastosowanie do ustanowienia odrębnej własności lokali przez spółdzielnie mieszkaniowe. Istnieje wiele różnych sposobów, w jakie może się to zdarzyć [A. Gola i Suchecki, „Najem i własność lokali”, wydawnictwo Prawnicze, warszawa 2001 r.].
W oparciu o artykuł 7 ustawy o własności lokalnej można ustanowić odrębną własność lokalu za pośrednictwem umowy, jednostronnej czynności prawnej właściciela nieruchomości lub orzeczenia sądu znoszącego współwłasność. Umowa musi być zarejestrowana w formie aktu notarialnego, a własność musi zostać wpisana do księgi wieczystej.
Wpis do księgi wieczystej jest konstytutywny, co oznacza, że bez niego nie powstaje odrębna własność lokalu.W oparciu o art. 8 ustawy o własności lokalnej umowa o ustanowienie odrębnej własności lokalu powinna określić rodzaj, położenie, powierzchnię i pomieszczenia przynależne do lokalu, a także wielkość udziałów przypadających właścicielom poszczególnych lokali w nieruchomości wspólnej. W takiej umowie współwłaściciele mogą ustalić, jak zarządzać nieruchomościami wspólnymi. Współpracownicy nieruchomości lub właściciele nieruchomości i nabywcy lokalu mogą zawrzeć taką umowę.
Art. 9 ust. 1 ustawy o własności lokalnej określa dodatkowe sposoby ustanowienia odrębnej własności lokali. Może to wynikać z umowy zobowiązującej właściciela gruntu do budowy domu na tym gruncie, a następnie ustanowienie odrębnej własności lokali po zakończeniu budowy i przeniesienie tego prawa na drugą stronę umowy lub na inną wskazaną w umowie osobę. Aby umowa była ważna, strona podejmująca się budowy musi mieć własność gruntu, na którym ma powstać dom, uzyskać pozwolenie na budowę i mieć roszczenie o własność lokalu i przeniesienie tego prawa w księdze wieczystej.
Na wniosek każdego nabywcy sąd może w trybie postępowania nieprocesowego powierzyć wykonanie umowy innemu wykonawcy na koszt i niebezpieczeństwo właściciela gruntu, jeśli wykonanie umowy jest wadliwe lub sprzeczne z umową. Zgodnie z art. 235 § 1 Prawa Spółdzielczego, przeniesienie przez spółdzielnię na rzecz członków własności przydzielonych domów wraz z prawami do działek wymaga przeprowadzenia rozliczenia kosztów budowy i ostatecznego ustalenia wkładów budowlanych; członkowie wnoszą te wkłady lub ich części, a spółdzielnia przejmuje zobowiązania związane z resztą należności z tytułu wkładów. Poza tym członkowie są zobowiązani do pokrycia kosztów związanych z przeniesieniem własności domu, a także udziału w kosztach likwidacji spółdzielni w przypadku likwidacji spółdzielni [art. 235 § 3 Prawa Spółdzielczego].
Członek spółdzielni ma prawo zakwestionować koszty budowy i bronić się przed roszczeniami spółdzielni, które uważa za niewłaściwe. Członek nie może zostać pozbawiony przysługujących mu uprawnień, pomimo faktu, że pozostali członkowie zaakceptowali koszty te i chcą, aby rozliczenia zostały zakończone jak najszybciej, co prowadzi do likwidacji spółdzielni. Jeśli konflikt interesów jednego członka nie wynika z działań członka na szkodę spółdzielni lub naruszenia zasad współżycia społecznego, nie można go wykluczyć. Członek spółdzielni mieszkaniowej, który otrzymał przydział domu jednorodzinnego, nie może żądać obniżenia kosztów budowy domu, ponieważ część kosztów została wywołana zaniedbaniami członków spółdzielni mieszkaniowej. Członek spółdzielczego zrzeszenia budowy domów jednorodzinnych, po którego stronie wystąpiła przyczyna przedłużającej się likwidacji, jest odpowiedzialny za pokrycie kosztów przedłużającej się likwidacji.
Do kosztów tych należy również wynagrodzenie likwidatora, które odpowiada jego wynagrodzeniu. Po podjęciu uchwały przez właściwy organ i po dokonaniu rozliczeń spółdzielnia mieszkaniowa może przenieść prawo użytkowania wieczystego działki i części budynku na członka, nawet przed zakończeniem budowy. Zgodnie z art. 235 § 2 Prawa Spółdzielczego spadkobiercy członka lub małżonkowie mogą również otrzymać prawo do domu, jeśli prawo do niego przysługuje im obojgu. Wyjątek od zasady, że członkostwo w spółdzielni wiąże się z prawem do domu jednorodzinnego, został zawarty w tym przepisie. Kiedy żaden z małżonków nie ma prawa do własności domu, umowa zawarta na podstawie art. 235 § 2 Prawa Spółdzielczego jest nieważna. Przeniesienie własności domu jednorodzinnego jako części składowej nieruchomości gruntowej wymaga formy aktu notarialnego [art. 158 KC], przy czym wpis w księdze wieczystej ma charakter deklaratywny na zasadach ogólnych. Wspólne urządzenia wodne, kanalizacyjne, ogrzewcze i inne urządzenia podobne stają się współwłasnością właścicieli domów jednorodzinnych, zgodnie z art. 235 § 4 ustawy spółdzielczej.
Art. 11 dotyczy ustanowienia odrębnej własności na mocy orzeczenia sadu, a ust. 1 stanowi, że przepisy dotyczące ustanowienia odrębnej własności lokali w drodze umowy stosuje się również do wyodrębnienia własności lokali na mocy orzeczenia sadu, które znosi współwłasność nieruchomości. Ponadto wskazuje, że sąd może w postanowieniu wstępnym, uznającym obowiązek ustanowienia odrębnej własności lokali za uzasadniony, upoważnić zainteresowanego uczestnika postępowania do ich wykonania – tymczasowo na jego koszt – jeśli uczynienie zadość przesłance samodzielności lokali wymaga wykorzystania robot adaptacyjnych. Sąd może w postanowieniu wstępnym lub oddzielnym wydać odpowiednie nakazy lub zakazy w przypadku przeszkód stawianych przez innych uczestników.