Przekształcenia spółek
Charakterystyczna dla stosunków gospodarczych zmienność warunków tak zewnętrznych jak i wewnętrznych, w których przedsiębiorca musi prowadzić działalność, wymaga od przedsiębiorców ciągłego dostosowywania skali, organizacji i formy przedsiębiorstwa do zmian, które się pojawiają. Wspólnicy podejmując wspólne przedsięwzięcie, jakim jest spółka planują jego rozwój według swojej aktualnej wiedzy, na skalę marzeń i wyobraźni. Życie dokonuje korekty tych planów.
Przekształcanie formy prawnej, w jakiej prowadzone jest przedsiębiorstwo spółki, łączenie się spółek oraz ich podział stanowią prawne narzędzia mające ułatwić przedsiębiorcy, rozwój, ekspansję na rynku, obniżenie kosztów działalności a czasem tylko przetrwanie.
Regulacja prawna przyjęta przez Kodeks spółek handlowych, dotycząca problematyki łączenia, podziału i przekształcania spółek stworzyła ramy dla przeprowadzania reorganizacji przedsiębiorstwa spółki przy optymalizacji kosztów związanych z realizacją tego procesu.
Obowiązujący do 31 grudnia 2000 r. kodeks handlowy, zawierał ograniczone formuły transformacji spółek, dopuszczając wyłącznie przekształcenia w grupie spółek kapitałowych. W przypadku wystąpienia określonych w Kh wydarzeń, dochodziło również do obligatoryjnego przekształcenia spółki jawnej w spółkę komandytową i spółki komandytowej w jawną. Zawężone możliwości transformacji, oraz procedura postępowań restrukturyzacyjnych sprawiały, że narzędzia te stosowane były incydentalnie.
Brak instrumentarium, stawiał również spółki prawa polskiego w gorszej sytuacji w stosunku do podmiotów zagranicznych. Kodeks spółek handlowych przyjmuje, że reorganizacja przedsiębiorstwa spółki dokonywana jest bez jego likwidacji. Rozwiązanie to nie tylko upraszcza procedurę, skraca czas transformacji i obniża koszty, ale pozwala, co jest istotne prowadzić bieżąca działalność bez utraty zaufania rynku. Kodeks dopuszcza możliwość łączenia się spółek wszelkich typów tj. osobowych z kapitałowymi i odwrotnie oraz kapitałowych miedzy sobą i osobowych między sobą. W przypadku łączenia się spółek osobowych ustawa wymaga jedynie, aby w wyniku takiego połączenia powstała spółka kapitałowa oraz jeżeli w połączeniu uczestniczy spółka kapitałowa i osobowa spółką przejmującą będzie zawsze spółka kapitałowa.
Przekształcenie może nastąpić w dowolną spółkę. Podziałowi podlegają wyłącznie spółki kapitałowe. Podział spółki jest nową instytucją w prawie polskim.
Przekształcenie spółki w inny typ spółki prowadzi jedynie do zmiany formy prawnej, w jakiej spółka prowadzi swoje przedsiębiorstwo. Mamy, więc w tym przypadku do czynienia z ciągłością trwania spółki.
Przekształcenia obejmują wszystkie typy spółek. Przekształcić może się każda spółka w każdy prawnie dopuszczalny typ spółki. Przekształceniu w spółkę prawa handlowego może ulec również spółka cywilna. Do przekształcenia spółki cywilnej mają zastosowanie przepisy dotyczące przekształcenia spółki jawnej w inną spółkę handlową. Do przekształcenia spółki stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące powstania spółki przekształconej, o ile nic innego nie wynika z ustawy. Przekształcenie podobnie jak podział czy łączenie wynika z woli wspólników. W związku z powyższym do obowiązku wpisu spółki cywilnej do rejestru przedsiębiorców jako spółki jawnej, o którym mowa w art.26 & 1-4 nie mają zastosowania przepisy o przekształceniu.
Dzień przekształcenia jest dniem wpisu do rejestru spółki przekształconej, odtąd przysługują jej wszelkie prawa i obowiązki spółki przekształcanej. Wyjątek stanowią podobnie jak przy łączeniu i podziale decyzje, koncesje i zezwolenia, z których wyraźnie wynika, że zmiana stanu prawnego powoduje ich wygaśnięcie.
Jeżeli w przypadku przekształcenia zmianie ulega również korpus firmy, spółka po przekształceniu ma obowiązek podawania w nawiasie dawnej firmy. Do przekształcenia stosuje się przepisy dotyczące powstania spółki przekształconej.
Przekształcenie wymaga:
- sporządzenia planu przekształcenia wraz załącznikami i opinią biegłego rewidenta,
- powzięcia uchwały o przekształceniu,
- powołania członków organów albo określenia wspólników prowadzących sprawy spółki i reprezentujących ją,
- zawarcia umowy albo podpisania statutu spółki przekształconej,
- dokonania wpisu w rejestrze spółki przekształconej i wykreślenia spółki przekształcanej.
Plan przekształcenia przygotowuje zarząd albo wspólnicy prowadzący sprawy spółki.
W jednoosobowej spółce plan przekształcenia sporządza się w formie aktu notarialnego.
Plan przekształcenia obejmuje:
- ustalenie wartości bilansowej majątku spółki przekształcanej,
- określenie wartości udziałów lub akcji wspólników zgodnie ze sprawozdaniem finansowym.
Do planu przekształcenia dołączony zostaje projekt uchwały w sprawie przekształcenia, projekt umowy spółki przekształcanej, wycena składników majątku spółki przekształcanej oraz sprawozdanie finansowe sporządzone dla celów przekształcenia.
Plan przekształcenia bada biegły rewident w zakresie jego poprawności i rzetelności tj. biegły uprawniony do badania sprawozdań finansowych (art.559).
Zbadany przez biegłego rewidenta, plan przekształcenia i załączone do niego projekty dokumentów wymagają akceptacji wspólników, w związku z czym Spółka jest zobowiązana zawiadomić wspólników o zamiarze podjęcia uchwały w sprawie przekształcenia. Ze względu na to, że zmiana formy prawnej ma istotne znaczenie dla wspólników może, bowiem zmieniać charakter ich odpowiedzialności, kodeks wymaga, aby o zamiarze podjęcia uchwały wspólnicy zostali zawiadomieni dwukrotnie. Zawiadomienie powinno zawierać istotne elementy planu przekształcenia, opinii biegłego rewidenta w sprawie przekształcenia. W zawiadomieniu należy wskazać miejsce i termin, w którym wspólnicy spółki mogą zapoznać się z planem połączenia i dokumentami z nim związanymi. Termin na zapoznanie się z dokumentami dotyczącymi połączenia nie może być krótszy niż dwa tygodnie przed planowanym dniem podjęcia uchwały.
Uchwała o przekształceniu wymaga jednomyślnej uchwały wspólników spółki osobowej oraz kwalifikowanej uchwały wspólników spółki kapitałowej.
Dla przekształcenia spółki komandytowej i komandytowo – akcyjnej wymagane są odrębne uchwały podejmowane w grupach.
Uchwała o przekształceniu powinna, co najmniej określać:
- typ, w jaki spółka zostaje przekształcona,
- wysokość kapitału zakładowego w przypadku spółek kapitałowych, albo wysokość sumy komandytowej albo wartość nominalną akcji przy przekształceniu w spółkę komandytowo – akcyjną,
- wysokość kwoty przeznaczonej na wypłaty dla wspólników nie uczestniczących w spółce przekształconej nie więcej jednak jak 10% wartości bilansowej majątku spółki,
- zakres praw przyznanych osobiście wspólnikom w spółce przekształconej,
- nazwiska i imiona członków zarządu albo wspólników prowadzących sprawy spółki.
W terminie miesiąca od powzięcia uchwały spółka wezwie wspólników do złożenia oświadczeń o uczestnictwie w spółce (art.564). Wezwanie nie dotyczy wspólników, którzy złożyli takie oświadczenia w dniu podjęcia uchwały. Oświadczenie wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności. Wspólnikowi, który złożył oświadczenie przysługuje roszczenie o wypłatę kwoty odpowiadającej wartości jego udziału w spółce przekształconej. Roszczenie przedawnia się z upływem dwóch lat od chwili przekształcenia.
Wypłata powinna być dokonana w terminie sześciu miesięcy od dnia przekształcenia. Wspólnik nieuczestniczący w spółce ma prawo żądać weryfikacji wyceny wartości udziału (art.566).
Do powództwa o uchylenie lub zaskarżenie uchwały stosuje się przepisy art.422-427. Powództwo o uchylenie uchwały albo stwierdzenie nieważności tej uchwały należy wnieść w terminie miesiąca od dnia otrzymania wiadomości o uchwale, nie później jednak jak w terminie trzech miesięcy od dnia powzięcia uchwały. Osoby działające za spółkę przekształcaną odpowiadają solidarnie wobec spółki, wspólników oraz osób trzecich za szkody spowodowane naruszeniem prawa albo statutu spółki przekształcanej w trakcie przekształcenia, chyba, że nie ponoszą winy.
Ogłoszenia o przekształceniu dokonuje się na wniosek zarządu spółki przekształconej albo wspólników uprawnionych do prowadzenia jej spraw.
Przekształcenia spółek kapitałowych w spółki osobowe wymagają kwalifikowanej większości głosów 2/3 przy udziale, co najmniej 2/3 kapitału. Jeżeli przekształcenie ma nastąpić w spółkę komandytową lub komandytowo – akcyjną uchwała o przekształceniu musi wskazywać osoby należące do poszczególnych grup wspólników oraz zgody rażonej na piśmie pod rygorem nieważności wspólników, którzy w przekształconej spółce ponosili nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania tej spółki.
Podstawowym wymogiem dla przekształceń spółek kapitałowych w spółki kapitałowe jest zachowanie na dzień przekształcenia kapitału zakładowego w niezmienionej wysokości (art.577).
Przekształcenia spółek osobowych w spółki osobowe wymagają zgody wszystkich wspólników. W przypadku przekształcenia w spółkę partnerska, komandytową lub komandytowo – akcyjną uchwałą musi uwzględnić specyfikę tych spółek.
Przekształcenie spółki jawnej w spółkę komandytową może nastąpić również na żądanie spadkobiercy zmarłego wspólnika (art.583). Spadkobierca może wystąpić z takim żądaniem w ciągu sześciu miesięcy od dnia stwierdzenia nabycia spadku.
Za zobowiązania powstałe przed dniem przekształcenia wspólnicy odpowiadają na dotychczasowych zasadach (solidarnie, osobiście, subsydiarne) przez okres trzech lat licząc od tego dnia.
Elżbieta Boniuszko