Prace magisterskie

Prace magisterskie z prawa

Środki egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym. Środki stosowane w postępowaniu zwykłym

przez
5/5 - (1 vote)

Wstęp

Postępowanie egzekucyjne stanowi jeden z kluczowych mechanizmów zapewnienia wykonania obowiązków nałożonych przez organy administracji publicznej lub sądy. W polskim systemie prawnym postępowanie egzekucyjne dzieli się na egzekucję obowiązków o charakterze pieniężnym (np. zapłata podatków, grzywien) oraz niepieniężnym (np. obowiązek zburzenia budynku, usunięcia przeszkody prawnej, wydania rzeczy). W kontekście obowiązków niepieniężnych stosowane są różne środki egzekucyjne, mające na celu przymuszenie dłużnika do wypełnienia obowiązku wynikającego z decyzji administracyjnej lub orzeczenia sądu.

Postępowanie egzekucyjne w sprawach dotyczących obowiązków o charakterze niepieniężnym reguluje ustawa z dnia 17 czerwca 1966 roku o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tzw. „u.p.e.a.”). Środki te są stosowane w postępowaniu zwykłym, a ich wybór zależy od rodzaju i charakteru obowiązku oraz sytuacji dłużnika.

Środki egzekucyjne można podzielić na dwie grupy: środki przymuszające i środki zaspokajające. Środki przymuszające tylko pośrednio prowadzą do celu, a środki zaspokajające mogą bezpośrednio spowodować wykonanie obowiązków. Środkami egzekucji administracyjnej obowiązków o charakterze niepieniężnym są: grzywna w celu przymuszenia; wykonanie zastępcze; odebranie rzeczy ruchomej; odebranie nieruchomości, opróżnienie lokali i innych pomieszczeń; przymus bezpośredni.

Z wymienionego katalogu środków egzekucyjnych obowiązków o charakterze niepieniężnym wynika, że zawiera on jeden środek przymuszający, tj. grzywnę w celu przymuszenia, oraz cztery środki zaspokajające. [1]

Środki o charakterze przymuszającym nie prowadzą bezpośrednio do wykonania obowiązku, a mają jedynie skłonić zobowiązanego do jego wykonania przez dolegliwość samego środka egzekucyjnego.

Wybór środka egzekucyjnego w ramach egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym odbywa się z zachowaniem zasad postępowania, a w szczególności zasady celowości, zasady stosowania najmniej uciążliwych środków egzekucyjnych, a także zasady stosowania środków przewidzianych w ustawie. Wyboru środka egzekucyjnego dokonuje organ egzekucyjny, kierując się przede wszystkim przywołanymi zasadami postępowania, ale biorąc pod uwagę także stanowisko wierzyciela oraz przepisy szczegółowo regulujące zastosowanie poszczególnych środków egzekucyjnych.

Organ egzekucyjny stosując środek egzekucyjny obowiązku o charakterze niepieniężnym powinien doręczyć zobowiązanemu odpis tytułu wykonawczego zaopatrzony w klauzule o skierowaniu tytułu do egzekucji administracyjnej oraz postanowienie o zastosowaniu środka egzekucyjnego2. Jego zastosowanie następuje więc w drodze postanowienia wydanego przez organ egzekucyjny, które w swej treści powinno odpowiadać regulacji wynikającej z przepisów art. 124.1 i 2 Kodeksu Postępowania Administracyjnego, a także zawierać elementy wynikające z przepisów ustawy egzekucyjnej, do których należą przede wszystkim wezwanie do wykonania obowiązku i pouczenie o konsekwencjach jego niewykonania.

Pojęcie obowiązków o charakterze niepieniężnym

Obowiązki o charakterze niepieniężnym to takie, które nie dotyczą zapłaty określonej sumy pieniężnej, ale innych działań lub zaniechań, które mogą być nałożone na osobę fizyczną, prawną lub jednostkę organizacyjną. Przykłady takich obowiązków obejmują:

  • obowiązek zburzenia budowli wzniesionej bez zezwolenia,
  • usunięcie przeszkód na drodze publicznej,
  • wydanie określonej rzeczy lub dokumentu,
  • nakazanie wstrzymania działalności gospodarczej prowadzonej bez wymaganych pozwoleń,
  • przywrócenie stanu poprzedniego na nieruchomości.

W przypadku, gdy dłużnik nie wypełnia swoich obowiązków dobrowolnie, organy administracji publicznej mogą zastosować odpowiednie środki egzekucji.

Środki egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym stosowane w postępowaniu zwykłym

Zgodnie z przepisami u.p.e.a., środki egzekucyjne stosowane w postępowaniu administracyjnym mają na celu przymuszenie dłużnika do wykonania określonego obowiązku niepieniężnego. Do podstawowych środków egzekucji należą:

  1. Grzywna w celu przymuszenia
    Jest to najczęściej stosowany środek egzekucji obowiązków niepieniężnych. Polega na nałożeniu na dłużnika grzywny, która ma skłonić go do wykonania obowiązku. Grzywna może być nakładana wielokrotnie, aż do momentu spełnienia obowiązku, jednak każdorazowo jej wysokość musi być dostosowana do charakteru i wartości obowiązku oraz sytuacji finansowej dłużnika. Grzywna jest środkiem przymusu pośredniego i ma na celu wywarcie presji psychologicznej na dłużnika, aby skłonić go do dobrowolnego wykonania obowiązku.
  2. Wykonanie zastępcze
    Wykonanie zastępcze polega na tym, że organ egzekucyjny sam lub za pośrednictwem osoby trzeciej wykonuje obowiązek na koszt dłużnika. Może być stosowane w sytuacji, gdy obowiązek polega na wykonaniu określonych czynności (np. usunięcie nielegalnie postawionej konstrukcji) i jest to możliwe do wykonania przez osoby trzecie. Koszty wykonania zastępczego są następnie egzekwowane od dłużnika.
  3. Odebranie rzeczy ruchomej
    Jest to środek stosowany, gdy obowiązek polega na wydaniu określonej rzeczy ruchomej. Organ egzekucyjny może wówczas przystąpić do fizycznego odebrania rzeczy od dłużnika i przekazania jej wierzycielowi. Środek ten jest stosowany wówczas, gdy dłużnik odmawia dobrowolnego wydania rzeczy, a jej posiadanie przez wierzyciela jest uzasadnione przepisami prawa lub orzeczeniem sądu.
  4. Przymus bezpośredni
    Przymus bezpośredni polega na zastosowaniu środków fizycznych w celu przymuszenia dłużnika do wykonania obowiązku, np. usunięcia przeszkód lub zaprzestania działalności naruszającej przepisy prawa. Stosowanie przymusu bezpośredniego jest środkiem ostatecznym i może być stosowane tylko w sytuacjach wyjątkowych, gdy inne środki egzekucyjne okażą się nieskuteczne lub niewystarczające.

Zasady stosowania środków egzekucyjnych w postępowaniu zwykłym

Wszystkie środki egzekucji niepieniężnej muszą być stosowane zgodnie z zasadami proporcjonalności, celowości oraz stopniowania środków przymusu. Oznacza to, że organ egzekucyjny powinien wybrać środek najmniej uciążliwy dla dłużnika, ale jednocześnie skuteczny w przymuszeniu go do wykonania obowiązku. Ponadto, organ egzekucyjny musi uwzględniać interesy zarówno wierzyciela, jak i dłużnika, aby nie doprowadzić do nadmiernego ograniczenia praw obywatelskich.

W praktyce oznacza to, że zanim organ przystąpi do stosowania bardziej rygorystycznych środków, takich jak przymus bezpośredni, powinien najpierw spróbować wykorzystać środki mniej uciążliwe, jak np. grzywnę lub wykonanie zastępcze.

Przykłady zastosowania środków egzekucji w praktyce

W praktyce środki egzekucji obowiązków niepieniężnych są stosowane w różnych sytuacjach administracyjnych. Przykładem może być sytuacja, w której organ nadzoru budowlanego nakazuje zburzenie budynku wzniesionego bez odpowiednich pozwoleń. Jeśli właściciel nieruchomości nie zastosuje się do tego nakazu, organ może zastosować wykonanie zastępcze, zlecając rozbiórkę profesjonalnej firmie na koszt dłużnika.

Innym przykładem jest sytuacja, gdy osoba fizyczna odmawia wydania dokumentów będących przedmiotem postępowania administracyjnego. W takim przypadku organ może zdecydować się na zastosowanie grzywny w celu przymuszenia lub, w ostateczności, przymusu bezpośredniego.

Wnioski

Środki egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym odgrywają kluczową rolę w zapewnieniu skuteczności decyzji administracyjnych oraz orzeczeń sądowych. Dzięki odpowiednio dobranym środkom egzekucji, organy administracyjne mają możliwość przymuszenia dłużników do wykonania obowiązków, które zostały na nich nałożone, co z kolei wpływa na utrzymanie porządku prawnego i realizację interesu publicznego.

Jednocześnie istotne jest, aby stosowanie środków egzekucyjnych odbywało się z poszanowaniem praw obywatelskich oraz zasady proporcjonalności. W sytuacji rosnącego znaczenia ochrony praw jednostki, organy administracji publicznej muszą zachować szczególną ostrożność, aby środki przymusu były stosowane jedynie tam, gdzie jest to absolutnie konieczne i uzasadnione.

[1] E. Ochendowski, Postępowanie…, s. 265.

Dostęp do informacji publicznej

przez
5/5 - (1 vote)

praca dyplomowa ze stycznia

Dostęp do informacji publicznej stanowi jeden z fundamentalnych filarów demokratycznego państwa prawa. Obywatele mają prawo wiedzieć, w jaki sposób funkcjonują organy publiczne, jak podejmowane są decyzje oraz w jaki sposób wydawane są środki publiczne. W Polsce prawo to zostało uregulowane w Ustawie z dnia 6 września 2001 roku o dostępie do informacji publicznej, która stanowi podstawę prawną do uzyskiwania informacji na temat działalności organów władzy publicznej oraz innych jednostek wykonujących zadania publiczne.

W kontekście globalnym, prawo do informacji publicznej jest uznawane za jeden z podstawowych standardów demokracji, wspierający przejrzystość, odpowiedzialność oraz społeczne zaangażowanie obywateli. Jest ono kluczowe dla realizacji innych praw człowieka, takich jak prawo do wolności słowa, wolności zgromadzeń oraz udziału w życiu publicznym. W praktyce, dostęp do informacji publicznej umożliwia obywatelom kontrolę nad działaniami administracji publicznej, co zapobiega korupcji, nepotyzmowi oraz innym nieprawidłowościom.

Przedmiotem prawa wynikającego z przepisów artykułu 61 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej jest informacja. Informacja staje się informacją publiczną poprzez odniesienie jej do publicznego charakteru zadań, organów, majątku lub mienia.[1]

Informacja publiczna to każda informacja o sprawach publicznych, która została udostępniona przez jednostkę publiczną lub osoby, które w imieniu jednostki publicznej wytworzyły, przechowują, udostępniają lub udzielają informacji. W Polsce dostęp do informacji publicznej jest zagwarantowany przez Konstytucję RP oraz ustawę o dostępie do informacji publicznej. Każdy obywatel może wystąpić o udostępnienie informacji publicznej, a jednostki publiczne są zobowiązane udzielać odpowiedzi w ciągu 14 dni.

Dostęp do informacji publicznej stanowi fundament współczesnej demokracji i społeczeństwa obywatelskiego. Udział obywateli w procesach demokratycznych nie może się bowiem kończyć na akcie wyborczym. Władze publiczne każdego szczebla w systemie demokratycznym muszą działać nie tylko na rzecz społeczeństwa i w jego imieniu, lecz także z jego bieżącym poparciem; społeczeństwo musi zatem być przekonane co do słuszności działań władzy.[2]

W dzisiejszych czasach dostęp do informacji jest niepomiernie większy od tego, który był jeszcze niespełna kilkanaście lat temu, kiedy to „odbiorca informacji był niejako skazany na pakiety informacyjne, które zostały dlań przygotowane; dziś – w dobie interaktywności źródeł informacji – sami odbiorcy tworzą dla siebie pakiety, złożone z tych kategorii informacji, które potrzebują i których uzyskaniem są zainteresowani.”[2]

Obowiązkiem władz publicznych jest informować o swoich działaniach. Dlatego też zadaniem państwa jest stworzenie odpowiednich narzędzi zarówno prawnych i informacyjno-komunikacyjnych aby dopełnić tego obowiązku. Istotne jest również wytyczenie granicy miedzy informacjami publicznymi a tymi, które nie powinny być ujawnianie.[3]

Pojęcie i znaczenie dostępu do informacji publicznej

Dostęp do informacji publicznej odnosi się do prawa obywateli do uzyskiwania danych oraz dokumentów związanych z działalnością organów administracji publicznej, a także innych podmiotów wykonujących zadania publiczne. Przez informacje publiczne rozumie się wszelkie informacje dotyczące spraw publicznych, w tym dokumenty urzędowe, protokoły z posiedzeń, decyzje administracyjne, raporty finansowe oraz inne materiały, które mają znaczenie dla działalności publicznej.

W Polsce dostęp do informacji publicznej jest prawem zagwarantowanym przez Konstytucję RP, która w art. 61 stanowi, że „obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne”. Prawo to jest rozwinięte przez wspomnianą ustawę, która określa zasady i tryb dostępu do informacji, jak również formy jej udostępniania. Informacja publiczna powinna być udostępniana każdemu zainteresowanemu, bez konieczności wykazania interesu prawnego lub faktycznego.

Znaczenie dostępu do informacji publicznej wykracza poza samą możliwość uzyskiwania danych. Wspiera on budowanie społeczeństwa obywatelskiego, umożliwia obywatelom aktywne uczestnictwo w procesie podejmowania decyzji oraz zwiększa ich zaufanie do instytucji publicznych. Przejrzystość działania administracji publicznej przyczynia się do wzrostu efektywności zarządzania, ogranicza przypadki nadużyć oraz zwiększa odpowiedzialność urzędników.

Zakres informacji publicznej i jej ograniczenia

Prawo do informacji publicznej obejmuje szeroki zakres danych, jednak nie jest absolutne i podlega pewnym ograniczeniom. Zgodnie z przepisami ustawy, informacja publiczna może być ograniczona ze względu na ochronę:

  • tajemnic ustawowo chronionych, takich jak tajemnica państwowa, służbowa, skarbowa czy przedsiębiorstwa,
  • prywatności osób fizycznych, zwłaszcza danych osobowych, które nie dotyczą osób pełniących funkcje publiczne,
  • interesu publicznego, w tym bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego oraz ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa.

Ograniczenia te mają na celu zachowanie równowagi pomiędzy prawem do informacji a ochroną innych wartości, takich jak prywatność czy bezpieczeństwo narodowe. W przypadku wątpliwości co do zakresu informacji, która powinna być udostępniona, organ publiczny jest zobowiązany do rozważenia, czy ochrona określonych interesów przeważa nad prawem obywateli do uzyskania informacji.

W praktyce często dochodzi do sporów dotyczących odmowy udostępnienia informacji publicznej. W takich przypadkach obywatel może złożyć skargę do sądu administracyjnego, który ocenia, czy decyzja organu była uzasadniona. Przykładem mogą być sytuacje, w których administracja publiczna odmawia dostępu do dokumentów z powołaniem się na tajemnicę przedsiębiorstwa, podczas gdy w rzeczywistości dany dokument dotyczy spraw publicznych.

Procedura uzyskiwania dostępu do informacji publicznej

Aby uzyskać dostęp do informacji publicznej, osoba zainteresowana może złożyć wniosek do właściwego organu administracji publicznej. Wniosek ten nie wymaga uzasadnienia, co oznacza, że każdy obywatel ma prawo wystąpić z takim żądaniem bez konieczności wykazania szczególnego interesu. Wniosek może być złożony zarówno w formie pisemnej, jak i elektronicznej.

Organy publiczne są zobowiązane do udzielenia odpowiedzi na wniosek o dostęp do informacji publicznej w terminie 14 dni od dnia jego złożenia. W przypadku, gdy informacja nie może być udostępniona w tym terminie, organ musi poinformować wnioskodawcę o przyczynach opóźnienia oraz wskazać nowy termin, nie dłuższy jednak niż dwa miesiące. Jeśli wniosek zostanie odrzucony, organ powinien wydać decyzję administracyjną, od której przysługuje odwołanie do sądu administracyjnego.

W niektórych przypadkach organy publiczne mogą udostępniać informacje bez potrzeby składania wniosku, publikując je na stronach internetowych lub w Biuletynie Informacji Publicznej (BIP). Dzięki temu dostęp do wielu dokumentów i raportów jest możliwy bez konieczności formalnego żądania, co zwiększa przejrzystość działania administracji.

Przykłady dostępu do informacji publicznej w praktyce

W praktyce dostęp do informacji publicznej jest wykorzystywany przez różne grupy społeczne, w tym dziennikarzy, organizacje pozarządowe, badaczy oraz zwykłych obywateli. Przykładem może być sytuacja, gdy dziennikarze śledczy uzyskują dostęp do dokumentów dotyczących wydatków publicznych, co pozwala im na ujawnienie nieprawidłowości w zarządzaniu funduszami publicznymi. Organizacje pozarządowe mogą korzystać z prawa dostępu do informacji w celu monitorowania działań władz lokalnych oraz realizacji projektów społecznych.

W Polsce jednym z głośnych przypadków była sprawa ujawnienia informacji dotyczących umów zawieranych przez administrację publiczną z firmami zewnętrznymi. Dzięki dostępowi do dokumentów, media i organizacje społeczne mogły przeanalizować, czy procedury przetargowe były przeprowadzone w sposób transparentny i zgodny z prawem. Tego typu działania przyczyniają się do zwiększenia przejrzystości działania administracji publicznej oraz wzrostu zaufania obywateli do instytucji państwowych.

Wnioski

Dostęp do informacji publicznej jest istotnym elementem funkcjonowania demokratycznego państwa prawa, który wspiera przejrzystość, odpowiedzialność oraz udział obywateli w życiu publicznym. Dzięki niemu obywatele mogą kontrolować działania administracji publicznej, co zapobiega nadużyciom oraz zwiększa efektywność zarządzania.

Pomimo istotnych korzyści związanych z dostępem do informacji publicznej, istnieje wiele wyzwań, takich jak odmowy udostępnienia informacji, opóźnienia w realizacji wniosków czy niejasności co do zakresu udostępnianych danych. Dlatego ważne jest, aby prawo w tym zakresie było skutecznie egzekwowane, a obywatele mieli świadomość swoich uprawnień.

W przyszłości można oczekiwać dalszego rozwoju regulacji prawnych w zakresie dostępu do informacji publicznej, zwłaszcza w kontekście rosnącej digitalizacji administracji publicznej oraz potrzeby zapewnienia większej przejrzystości w działalności instytucji publicznych.

[1] M. Bernaczyk, Obowiązek bezwnioskowego udostępniania informacji publicznej, Warszawa 2008, s. 85

[2] T. R. Aleksandrowicz, „Komentarz do ustawy o dostępie do informacji publicznej”, Warszawa 2004, s. 7

[3] J. Nasibitt, „Megatrendy”, Warszawa 1997, s. 47

Użytek nieodpłatny i własny

przez
5/5 - (1 vote)

Jednym z podstawowych kryteriów kwalifikujących korzystanie z utworu jako dozwolony użytek prywatny jest jego nieodpłatność i „własny” charakter eksploatacji. Wbrew temu co mógłby sugerować zwrot “własny użytek osobisty”, jego zakres podmiotowy, jak przedstawiłem to w poprzednim rozdziale, nie został ograniczony jedynie do korzystania z utworu przez właściciela jego materialnego egzemplarza. Ustawa w art. 23 ust. 2 upapp stanowi, iż „zakres własnego użytku osobistego obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostającym w związku osobistym…”.

Eksploatacja utworu na własne, prywatne potrzeby oraz wymóg jej nieodpłatności skłania przedstawicieli doktryny do przeciwstawienia dozwolonego użytku prywatnego użytkowi komercyjnemu. Jak pisze R. Gołat użytkownik nie może zasłaniać się uprawnieniami wynikającymi z normy art. 23 jeśli „z odpowiedniego dysponowania danym utworem czyni sobie źródło zysku”[1].

Pomimo, iż pogląd ten jest jak najbardziej słuszny, kwestią nierozstrzygniętą pozostaje określenie granicy komercyjnego wykorzystania utworu. Fakt uzyskiwania przez użytkownika bezpośredniego wynagrodzenia z tytułu eksploatacji utworu, np. poprzez wykonanie kopii posiadanego przez siebie egzemplarza płyty audio w celu późniejszego ich sprzedania, bezdyskusyjnie wykracza poza ramy dozwolonego użytku osobistego.

Kwestią sporną mogą okazać się przypadki odpłatności pośredniej, kiedy to uzyskanie jakiejś korzyści majątkowej nie było przez użytkownika ani zamierzone ani nie było jego celem ale mimo to nastąpiło, czego przykładem może być według W. Machały[2] sytuacja gdy osoba, która sprezentowuje komuś kopię posiadanego przez siebie nagrania utworu, „w rewanżu” otrzymuje od tej osoby kopię innego nagrania utworu. W swoich rozważaniach autor ten dochodzi do wniosku, iż rozpatrując wymóg niekomercyjności utworu mamy do wyboru 2 rozwiązania: albo przyjmiemy jedynie przypadek odpłatności bezpośredniej jako przesłankę wyłączającą dozwolony użytek albo kwestię tą będziemy rozpatrywać indywidualnie w każdym konkretnym przypadku. Będąc świadomym wad obu tych rozwiązań autor opowiada się za drugim z nich, podkreślając zarazem jego elastyczność[3].

W Komentarzu do ustawy… E. Traple stawia pytanie czy użytek dla własnych celów zawodowych można uznać za mieszczący się w granicach „własnego użytku osobistego. Autorka stoi na stanowisku, „że fakt, iż osoba dokonująca zwielokrotnienia dzieła (np. lekarz wykonujący odbitkę z czasopisma fachowego) wykorzystuje wiadomości z niego uzyskane w celach zawodowych, objęty jest zakresem działania przepisu o dozwolonym użytku osobistym.”[4].

Decydującym czynnikiem w tym przypadku według E. Traple będzie fakt korzystania z utworu (odbitki z czasopisma) tylko przez określony w ustawie krąg osób. W moim odczuciu kwestia ta jest ściśle związana z zasadą nieodpłatnego korzystania z utworu w ramach dozwolonego użytku i należałoby w pierwszej kolejności zbadać czy używanie utworu dla własnych celów zawodowych wiąże się z otrzymaniem bezpośredniego wynagrodzenia czy nie. W przypadku czerpania zysków bezpośrednio związanych z wykorzystywaniem danego utworu, jest oczywistym, na podstawie wcześniejszych rozważań, iż takie działanie nie podlega przepisom o dozwolonym użytku osobistym.

Pamiętać należy, iż z działalnością zawodową praktycznie zawsze wiąże się otrzymywanie pewnego wynagrodzenia z jej tytułu (przynajmniej taki jest jej sens). Sam fakt korzystania z utworu dla potrzeb swojej działalności zawodowej nie wyłącza jeszcze możliwości zakwalifikowania takiej eksploatacji jako dozwolonego użytku publicznego. Wydaje się, iż najważniejsze w takiej sytuacji będzie określenie stopnia w jakim korzystanie z utworu przyczyni się do otrzymania zarobku. Czy wykorzystanie tego utworu będzie miało istotny wpływ na wysokość otrzymanego wynagrodzenia, czy może jak w przypadku przykładu podanego przez E. Traple będzie stanowić pewien element techniczny, nie mający na nie wpływu.

[1]   R. Gołat, op. cit,s. 243.

[2]   W. Machała, op. cit. , s. 68.

[3]  Ibidem, s. 69.

[4]   E. Traple, op. cit,s. 310.

Uprawnienia kontrolne Prezesa URE

przez
5/5 - (1 vote)

praca magisterska z administracji

Prezes URE jako organ koncesyjny jest uprawniony do kontroli działalności przedsiębiorcy na podstawie przepisu art.21 Prawo działalności gospodarczej, który znajduje w związku z art.50 Ustawy Prawo energetyczne odpowiednie zastosowanie. Jest to odesłanie o tyle istotne, że ustawa Prawo energetyczne nie określa uprawnień Prezesa URE w zakresie kontrolowania koncesjonowanych przedsiębiorstw energetycznych (w tym ciepłowniczych). W związku z tym Prezes URE może wykorzystywać uprawnienia kontrolne przyznane na podstawie art.21 Ustawy Prawo działalności gospodarczej do wejścia na teren przedsiębiorstwa energetycznego oraz zapoznawania się na miejscu z dokumentami tego przedsiębiorstwa[1].

W sprawach objętych koncesją, Prezes URE może żądać od przedsiębiorstwa informacji dotyczących ich działalności z zachowaniem przepisów o ochronie tajemnicy państwowej i handlowej.[2] Przedsiębiorca może odmówić udzielenia informacji, jeśli stanowi ona tajemnicę państwową, gdyż podstawą jest przepis ustawowy[3].

W przypadku tajemnicy handlowej sprawa nie jest jednoznaczna, gdyż nie ma ogólnych regulacji ustawowych o tej problematyce. Wydaje się, iż w przypadku ujawnienia informacji będących tajemnicą handlową przez Prezesa URE, ponosi on odpowiedzialność cywilną na podstawie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.[4]

Postępowanie kontrolne jest w praktyce prowadzone przez upoważnionych pracowników urzędu URE lub właściwy oddział terenowy URE, a także powierzane innym organom administracji wyspecjalizowanym w kontroli danego rodzaju działalności[5], z reguły różnego rodzaju inspekcjom, w drodze porozumienia administracyjnego, swoistej umowy prawa publicznego.[6] Należy podkreślić, iż art.21 ust.6 Prawa działalności gospodarczej jednoznacznie stwierdza o możliwości zlecenia kontroli innemu organowi administracji. Niemożliwe jest więc zlecenie dokonania takich czynności jednostkom organizacyjnym nie będącym organami państwowymi, chociażby posiadały stosowne w tym zakresie kwalifikacje.

[1] I. Muszyński, Ustawa Prawo energetyczne, ABC, Warszawa 2000 r. str.139.

[2] art.28 Prawa Energetycznego

[3] ustawa z dnia 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych Dz.U. Nr 11 poz.95 z późn.zm)

[4] ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U. Nr 47 poz.211 z późn.zm.)

[5] art.21 ust.6 Prawa działalności gospodarczej

[6] M. Waligórski Nowe prawo działalności gospodarczej, Poznań, 2001 r. str.246

Użytek publiczny

przez
5/5 - (1 vote)

Wstęp

Pojęcie „użytek publiczny” odgrywa kluczową rolę w prawie cywilnym, autorskim, administracyjnym oraz wielu innych dziedzinach prawa. Jest ono ściśle powiązane z funkcjonowaniem państwa, jednostek samorządu terytorialnego oraz innych podmiotów wykonujących zadania publiczne. Użytek publiczny oznacza takie korzystanie z pewnych dóbr lub zasobów, które ma na celu zaspokajanie potrzeb społeczności lokalnej, społeczeństwa jako całości lub określonej grupy obywateli. Przez to pojęcie rozumie się zarówno działania polegające na udostępnianiu zasobów, jak i wykorzystywaniu ich w interesie publicznym.

Użytek publiczny to pojęcie stosowane w różnych dziedzinach prawa, oznaczające działania lub korzystanie z określonych dóbr, które służą interesom ogółu społeczeństwa. W kontekście prawa autorskiego, oznacza możliwość korzystania z chronionych utworów bez zgody twórcy, jeśli spełnione są określone warunki przewidziane w przepisach, takich jak ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Jednym z kluczowych elementów użytku publicznego jest dozwolony użytek, który pozwala instytucjom publicznym, takim jak biblioteki, szkoły czy muzea, na udostępnianie chronionych treści w celach edukacyjnych, naukowych lub kulturalnych. Dotyczy to na przykład cytowania fragmentów dzieł w publikacjach naukowych, wykorzystania utworów w ramach edukacji czy digitalizacji zbiorów na potrzeby archiwizacji.

W praktyce istotne znaczenie ma także użytek prywatny, który odnosi się do korzystania z chronionych treści przez jednostki w ramach ich osobistych potrzeb, bez rozpowszechniania ich na szerszą skalę. Natomiast użytek publiczny odnosi się do sytuacji, w których korzystanie z dzieła ma na celu realizację celów ogólnospołecznych, takich jak edukacja czy ochrona dziedzictwa kulturowego.

W szerszym znaczeniu, termin użytek publiczny bywa też stosowany w kontekście infrastruktury i przestrzeni publicznej, obejmując działania mające na celu udostępnianie zasobów społecznych, takich jak drogi, parki czy instytucje publiczne, w sposób otwarty i dostępny dla każdego. Działania te są regulowane przez przepisy prawa administracyjnego i mają na celu zapewnienie równego dostępu do dóbr wspólnych.

Regulacje dotyczące użytku publicznego mają na celu pogodzenie interesów twórców, właścicieli praw oraz społeczeństwa, przy jednoczesnym zachowaniu równowagi między ochroną dóbr intelektualnych a potrzebami publicznymi.

W polskim porządku prawnym użytek publiczny znajduje swoje odzwierciedlenie w licznych regulacjach, w tym w przepisach dotyczących prawa autorskiego, nieruchomości, ochrony środowiska oraz zarządzania majątkiem publicznym. W kontekście prawnym jest to pojęcie wieloaspektowe, które różni się w zależności od konkretnej dziedziny prawa, w której jest stosowane.

Ustawodawca nie wprowadza podziału dozwolonego użytku na publiczny i prywatny. Zrobiła to doktryna, a wynika to m.in. z odmiennych uregulowań dotyczących obu form. Jak już wcześniej zasygnalizowano w tej pracy, głównym kryterium rozróżnienia jest cel, w którym utwór ma zostać wykorzystany. Poza tym należy wziąć pod uwagę zakres podmiotowy, ponieważ użytek publiczny jest kierowany do szerszego kręgu odbiorców, ograniczanego jednak stosownie do danego uprawnienia.

Oba rodzaje korzystania mają jednak wiele cech wspólnych, jak choćby zastosowanie do nich przepisów art. 34 i 35 upap. Oba niejako są „kompromisem społecznym”, który umożliwia szersze korzystanie z utworów, traktujemy je jako wyjątek od wspomnianego przepisu art. 17 upap, dotyczą też tylko utworów już rozpowszechnionych, zatem udostępnionych publicznie za zgodą twórcy[1].

Dozwolony użytek publiczny ma teoretycznie nieograniczony zasięg podmiotów, czego odmówić trzeba użytkowi osobistemu. Dla przykładu można wskazać choćby prawo cytatu (art. 29) czy publiczne wykonywanie utworów podczas ceremonii (art. 31). Poza tym omawiany cel ma być skonkretyzowany, nie może być dowolny. Cele można zasadniczo podzielić na: kulturalne, naukowe, badawcze, dydaktyczne i informacyjne.

O ile coraz popularniejsze są postulaty ograniczenia lub nawet wyeliminowania dozwolonego użytku osobistego, to w przypadku użytku publicznego panuje społeczna zgoda na korzystanie z niego a głosy krytyczne są nieliczne. Bez wątpienia jest to jeden z bodźców dla postępu społeczeństwa i rozwoju na wszelakich gruntach.

Pojęcie użytku publicznego

W ogólnym rozumieniu użytek publiczny oznacza korzystanie z dóbr lub zasobów w sposób, który służy interesowi publicznemu. Może to obejmować zarówno działania podejmowane przez instytucje państwowe i samorządowe, jak i inicjatywy obywatelskie, organizacje pozarządowe oraz inne podmioty działające na rzecz społeczności.

W kontekście prawa cywilnego użytek publiczny może odnosić się do sposobu korzystania z nieruchomości, infrastruktury, terenów zielonych, a także budynków publicznych. Natomiast w prawie autorskim pojęcie to ma szczególne znaczenie w związku z tzw. dozwolonym użytkiem publicznym, który umożliwia korzystanie z utworów chronionych prawem autorskim w określonych przypadkach bez konieczności uzyskiwania zgody autora.

Użytek publiczny w prawie autorskim

Jednym z najważniejszych aspektów użytku publicznego jest jego rola w prawie autorskim. W Polsce zasady dotyczące dozwolonego użytku publicznego są uregulowane w ustawie z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Dozwolony użytek publiczny pozwala na wykorzystywanie utworów chronionych prawem autorskim bez zgody twórcy, pod warunkiem spełnienia określonych przesłanek i w określonym zakresie.

Zgodnie z przepisami ustawy, dozwolony użytek publiczny obejmuje m.in.:

  1. Korzystanie z utworów w celach edukacyjnych i naukowych – Na przykład szkoły, uczelnie i instytucje badawcze mogą wykorzystywać chronione utwory w ramach prowadzenia zajęć dydaktycznych czy badań naukowych, bez konieczności uzyskiwania zgody autora.
  2. Korzystanie z utworów w celach informacyjnych – Media mają prawo do wykorzystywania fragmentów utworów w celu informowania społeczeństwa o aktualnych wydarzeniach, co jest szczególnie istotne dla prasy, radia i telewizji.
  3. Cytowanie utworów w pracach naukowych, publicystycznych czy krytycznych – Cytowanie jest dozwolone, o ile nie przekracza uzasadnionego zakresu oraz służy celom analizy, wyjaśniania czy krytyki.
  4. Korzystanie z utworów przez osoby niepełnosprawne – Przepisy prawa autorskiego zezwalają na kopiowanie utworów na potrzeby osób z niepełnosprawnościami w sposób dostosowany do ich potrzeb, np. tłumaczenie na język Braille’a.

Celem tych regulacji jest z jednej strony ochrona interesów twórców, a z drugiej – zapewnienie dostępu do kultury, wiedzy i informacji szerokiemu gronu odbiorców. Dzięki temu prawo autorskie pozostaje w równowadze pomiędzy interesem publicznym a ochroną praw twórców.

Użytek publiczny w prawie nieruchomości

Kolejnym istotnym kontekstem użytku publicznego jest prawo nieruchomości. Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami, pojęcie użytku publicznego obejmuje m.in.:

  • budowę i utrzymanie dróg publicznych, mostów, tuneli oraz innych obiektów infrastruktury transportowej,
  • budowę oraz utrzymanie infrastruktury wodociągowej, kanalizacyjnej i energetycznej,
  • ochronę środowiska, w tym rezerwaty przyrody, parki narodowe oraz inne obszary chronione,
  • działania związane z obronnością kraju, takie jak budowa obiektów wojskowych.

W kontekście nieruchomości użytek publiczny może uzasadniać wywłaszczenie właściciela nieruchomości na cele publiczne, pod warunkiem, że jest to niezbędne i uzasadnione z punktu widzenia interesu publicznego. Procedura wywłaszczenia jest ściśle regulowana przepisami prawa, a właścicielowi przysługuje odpowiednie odszkodowanie.

Użytek publiczny w kontekście ochrony środowiska

Ochrona środowiska stanowi kolejny obszar, w którym użytek publiczny odgrywa kluczową rolę. Przepisy prawa ochrony środowiska nakładają na organy administracji publicznej obowiązek zarządzania zasobami naturalnymi w sposób zrównoważony i uwzględniający interes publiczny. W praktyce oznacza to, że korzystanie z zasobów środowiska, takich jak wody, lasy czy tereny zielone, musi być zorganizowane w taki sposób, aby służyło obecnym i przyszłym pokoleniom.

Jednym z przykładów użytku publicznego w tej dziedzinie jest tworzenie i zarządzanie parkami narodowymi oraz rezerwatami przyrody, które mają na celu ochronę różnorodności biologicznej oraz zapewnienie dostępu społeczeństwa do terenów o wysokiej wartości przyrodniczej.

Znaczenie użytku publicznego dla społeczeństwa

Użytek publiczny odgrywa istotną rolę w zapewnieniu równowagi pomiędzy interesami prywatnymi a dobrem wspólnym. Przepisy dotyczące użytku publicznego mają na celu ochronę interesu społecznego, zaspokajanie potrzeb wspólnot lokalnych oraz promowanie zrównoważonego rozwoju. Dzięki regulacjom dotyczącym użytku publicznego możliwe jest efektywne zarządzanie zasobami, ochrona środowiska oraz wspieranie dostępu do dóbr kultury i nauki.

Wnioski

Pojęcie użytku publicznego jest nieodłącznym elementem funkcjonowania nowoczesnego państwa i społeczeństwa. Obejmuje ono szeroki zakres działań, które służą zaspokajaniu potrzeb obywateli oraz wspieraniu dobra wspólnego. W kontekście prawa autorskiego, nieruchomości oraz ochrony środowiska, przepisy dotyczące użytku publicznego zapewniają odpowiednią ochronę interesu społecznego, jednocześnie uwzględniając potrzeby jednostek.

W przyszłości można spodziewać się dalszego rozwoju regulacji związanych z użytkiem publicznym, zwłaszcza w kontekście rosnącej potrzeby ochrony zasobów naturalnych oraz zwiększania dostępu do dóbr kultury i edukacji.

[1] J. Barta, R. Markiewicz, Prawo autorskie i prawa pokrewne, Warszawa, Kraków 2007, s. 61.