Artur

Wykonanie zastępcze

przez
5/5 - (1 vote)

Istota wykonania zastępczego polega na tym, że poleca się wykonanie niedopełnionego przez egzekuta obowiązku osobie trzeciej na koszt i niebezpieczeństwa zobowiązanego z ewentualnym użyciem sił pociągowych, narzędzi i materiałów należących do egzekuta. [7]

Wykonanie zastępcze to instytucja prawa cywilnego, która umożliwia wierzycielowi wykonanie zobowiązania na koszt i ryzyko dłużnika, gdy ten nie wypełnił swojego obowiązku. Jest to mechanizm przewidziany w sytuacjach, gdy zobowiązanie dłużnika polega na wykonaniu określonego działania (np. naprawy, dostawy, budowy), które może być wykonane przez osobę trzecią. Regulacje dotyczące wykonania zastępczego znajdują się w art. 480 Kodeksu cywilnego.

W przypadku niewykonania zobowiązania przez dłużnika wierzyciel, po uprzednim wezwaniu dłużnika do wykonania, ma prawo zlecić realizację zobowiązania osobie trzeciej na koszt dłużnika. Warunkiem jest, aby charakter świadczenia pozwalał na jego realizację przez podmiot inny niż dłużnik, co oznacza, że zobowiązania osobistego charakteru (np. wykonanie dzieła artystycznego) nie mogą być objęte wykonaniem zastępczym.

Podstawowym celem wykonania zastępczego jest ochrona interesów wierzyciela i umożliwienie mu uzyskania efektu, na który umawiał się z dłużnikiem. Instytucja ta działa więc jako środek przymuszający dłużnika do wypełnienia swojego zobowiązania. Co istotne, wierzyciel, zanim zdecyduje się na wykonanie zastępcze, musi skutecznie wezwać dłużnika do wykonania zobowiązania w określonym terminie. Jeśli dłużnik nadal pozostaje bierny, wierzyciel może podjąć działania zastępcze.

Koszty związane z wykonaniem zastępczym obciążają dłużnika. Wierzyciel ma prawo dochodzić ich zwrotu w drodze postępowania sądowego, jeśli dłużnik nie uiści ich dobrowolnie. Ponadto, jeżeli zlecone wykonanie przez osobę trzecią okaże się droższe niż pierwotnie ustalona cena świadczenia, różnicę pokrywa dłużnik, chyba że koszty te były nieuzasadnione.

Wykonanie zastępcze jest szczególnie przydatne w stosunkach gospodarczych, gdzie opóźnienia lub niewykonanie zobowiązań przez dłużnika mogą powodować poważne straty finansowe dla wierzyciela. Mechanizm ten zapewnia większą efektywność w dochodzeniu roszczeń i umożliwia ograniczenie negatywnych skutków niewykonania umowy.

Skutkiem wykonania zastępczego jest wygaśnięcie obowiązku wykonania określonej czynności i powstanie obowiązku  o charakterze pieniężnym, tzn. uiszczenia przez zobowiązanego kosztów wykonania zastępczego. Przypuszczenie, że zobowiązany nie będzie w stanie ponieść kosztów wykonania zastępczego, nie uzasadnia odstąpienia od zastosowania tego środka egzekucyjnego. [8]

Nie stosuje się wykonania zastępczego do obowiązków polegających wprawdzie na wykonaniu czynności, jednak mających charakter osobisty, ściśle związany z osobą zobowiązanego. Wykonanie zastępcze można więc zastosować na przykład w następujących sytuacjach. Zgodnie z art. 36 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz. U. Nr 71, poz. 838 z późn. zm.) w razie samowolnego naruszenie pasa drogowego lub zarezerwowanego pasa terenu, właściwy zarządca drogi orzeka o przywróceniu ich do stanu poprzedniego. W myśl art. 48 ust. 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jedn. Dz. U. Nr 106, poz. 1126 z późn. zm.) właściwy organ nakazuje, w drodze decyzji, rozbiórkę obiektu budowlanego lub jego części, będącego w budowie albo wybudowanego bez wymaganego pozwolenia na budowę.

Bardziej szczegółowym przykładem wykonania zastępczego jest niżej opisany przypadek. „Pięć lat temu burmistrz nakazał spółdzielni mieszkaniowej „w terminie natychmiastowym” udrożnić i uszczelnić przewody kominowe, gazowe i wentylacyjne w budynku mieszkalnym zamieszkałym przez 68 rodzin, ponieważ nie czyszczone i pozapychane zagrażają zdrowiu i życiu mieszkańców oraz ich bezpieczeństwu. Mimo że decyzja stała się ostateczna, spółdzielnia nie przeprowadziła remontu. Wobec tego po pół roku kierownik urzędu rejonowego wydał tytuł wykonawczy, wzywając ją do natychmiastowego przeprowadzenia robót. W licznych pismach spółdzielnia tłumaczyła się, że ma trudności ze znalezieniem wykonawcy. Po dalszych dwóch latach korespondencji, kar i grzywien urząd rejonowy postanowił, że obowiązek objęty nakazem zostanie wykonany zastępczo na koszt spółdzielni, która musi wpłacić na ten cel 60 mln starych zł. zaliczki. Wojewoda utrzymał to postanowienie w mocy. Spółdzielnia zaskarżyła je do NSA. NSA nie uwzględnił skargi. W powstałej sytuacji wykonanie zastępcze było jedynym możliwym środkiem egzekucyjnym. Przepisy jednak przewidują, że jeśli w toku postępowania o wykonanie zastępcze dłużnik wykona obowiązek, może zwrócić się z wnioskiem o umorzenie postępowania. Nic więc nie stoi na przeszkodzie,   aby   spółdzielnia   złożyła  w  urzędzie  rejonowym taki wniosek (wyrok z dnia 29 maja 1996 r. Sygn. IV S.A. 162/95). 9

Zastosowanie wykonania zastępczego następuje w wyniku doręczenia zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego oraz postanowienia o zastosowaniu środka egzekucyjnego. Postanowienie o zastosowaniu wykonania zastępczego powinno zawierać wskazanie podmiotu, któremu zlecono wykonanie zastępcze obowiązku podlegającego egzekucji administracyjnej. Brak wskazania wykonawcy nie powoduje bezskuteczność   podjętej   czynności,  bowiem  organ  może wyznaczyć wykonawcę w terminie miesiąca po wydaniu przedmiotowego postanowienia. W postanowieniu o zastosowaniu wykonania zastępczego organ egzekucyjny może wezwać zobowiązanego do wpłacenia określonej kwoty pieniężnej tytułem zaliczki na koszty wykonania zastępczego. Wzywając do uiszczenia zaliczki na poczet kosztów wykonania zastępczego organ egzekucyjny powinien określić kwotę pieniężną oraz termin, w jakim zobowiązany powinien dokonać wpłaty. Wezwanie to stanowi podstawę egzekucji, ponieważ jest aktem indywidualnym właściwego organu nakładającym na zobowiązanego obowiązek o charakterze pieniężnym. 10

W postanowieniu o zastosowaniu wykonania zastępczego organ egzekucyjny może również nakazać zobowiązanemu dostarczenie posiadanej dokumentacji, a także posiadanych materiałów i środków przewozowych, niezbędnych do zastępczego wykonania egzekwowanej czynności, z zagrożeniem zastosowania odpowiednich środków egzekucyjnych w razie uchylenia się zobowiązanego od dostarczenia tych dokumentów, materiałów i środków przewozowych. 11

W związku z wykonaniem zastępczym kształtuje się następujący układ stosunków prawnych: między organem egzekucyjnym a zobowiązanym jest to stosunek administracyjnoprawny; między organem egzekucyjnym a wykonawcą – stosunek cywilnoprawny; między zobowiązanym a wykonawcą – też stosunek cywilnoprawny.

Wybór wykonawcy powierza się organowi egzekucyjnemu, który powinien dołożyć staranności, aby wybór był trafny.

Wykonanie zastępcze następuje na niebezpieczeństwo zobowiązanego. Oznacza to, że ponosi on nie tylko koszty wykonania zastępczego, ale również w określonych okolicznościach organ egzekucyjny i wykonawca nie ponoszą odpowiedzialności cywilnej. W toku realizacji wykonania zastępczego przerzuca się odpowiedzialność na zobowiązanego, gdyby   osoby  trzecie   poniosły  z tego  tytułu  szkodę.  Nie zwalnia to jednak organu egzekucyjnego do staranności i zapobiegania szkodom. 12

Zobowiązanemu zapewnia się też określone roszczenia wobec wykonawcy, które posiadają charakter cywilnoprawny. Należy tu odpowiedzialność wykonawcy wobec zobowiązanego za rzetelne wykonanie robót. Następnie, gdy wykonawca używa materiałów zobowiązanego, odpowiada za celowe ich użycie. Gdy zobowiązany dostarcza    środków    przewozowych,   wykonawca    odpowiada   za   prawidłowe  ich wykorzystanie. Dla realizacji tych uprawnień ustawodawca  daje zobowiązanemu prawo wglądu w czynności wykonawcy. Roszczeń z tytułów wymienionych w artykule 131 (wykonawca odpowiada wobec zobowiązanego za rzetelne wykonanie robót, celowe zużycie materiałów dostarczonych przez zobowiązanego oraz prawidłowe korzystanie z jego środków przewozowych), zobowiązany może dochodzić wobec wykonawcy, a nie organu egzekucyjnego. Może to nastąpić na drodze cywilnoprawnej. 13

Po zakończeniu wykonania zastępczego organ egzekucyjny powinien zawiadomić zobowiązanego, że zostały zakończone czynności egzekucyjne oraz że obowiązek objęty tytułem wykonawczym został przymusowo wykonany. W tym momencie powstaje po stronie organu obowiązek ustalenia kosztów wykonania zastępczego z uwzględnieniem wpłaty lub przymusowego ściągnięcia zaliczek na poczet zastosowanego środka egzekucyjnego. Wykaz kosztów wykonania zastępczego organ egzekucyjny doręcza zobowiązanemu. Określa też termin, w jakim zobowiązany powinien dokonać wpłaty. W przypadku nieziszczenia ustalonej kwoty w wyznaczonym przez organ terminie spowoduje, że zostanie ona ściągnięta w  trybie egzekucji administracyjnej należności pieniężnych. 14

W ustawie przyjęto, że jeżeli nie będzie to stało na przeszkodzie realizacji obowiązku, zobowiązany może w każdym czasie przystąpić do jego wykonania. Możliwość ta opatrzona jest zastrzeżeniem, ze wykona obowiązek w terminie wskazanym przez organ egzekucyjny. Organ ten może uzależnić zgodę od zabezpieczenia realizacji obowiązku w formie, którą uzna za wskazaną. 15

6. E. Ochendowski, Postępowanie…, s. 205.

7. Z. Leoński, Egzekucja administracyjna świadczeń niepieniężnych, Warszawa 1968, s. 49.

8. P. Przybysz, Postępowanie…, s. 340.

9. Rzeczpospolita, Czyszczenie przewodów, 1996.07.31, Dział Prawa.

10. T. Jędrzejewski, M. Pasternak, P. Rączka, Administracyjne…, s. 209.

11. K. Chorąży, W. Taras, A. Wróbel, Postępowanie…, s. 271.

12. R. Hauser, Z. Leoński, Postępowanie…, s. 489.

13. Ibidem, s. 492.

14. T. Jędrzejewski, M. Masternak, P. Rączka, Administracyjne…, s. 213.

15. E. Bojanowski, Wykonanie…, s. 105.

Reklama w branży farmaceutycznej a ograniczenia podatkowe

przez
5/5 - (1 vote)

Wstęp

Reklama odgrywa kluczową rolę w branży farmaceutycznej, wpływając na decyzje konsumentów, wprowadzanie nowych produktów na rynek oraz zwiększanie świadomości zdrowotnej społeczeństwa. Jednak działalność reklamowa firm farmaceutycznych jest ściśle regulowana, zarówno pod względem prawnym, jak i podatkowym. Z jednej strony, przepisy prawa mają na celu ochronę konsumentów przed wprowadzającymi w błąd lub nieetycznymi praktykami reklamowymi, a z drugiej – ograniczenia podatkowe wpływają na koszty prowadzenia działań promocyjnych, zwłaszcza w kontekście odliczania wydatków reklamowych od podatku dochodowego.

Przemysł farmaceutyczny podlega specyficznym regulacjom ze względu na jego bezpośredni wpływ na zdrowie publiczne. Reklama leków jest traktowana jako potencjalne narzędzie wpływu na decyzje konsumenckie, które mogą mieć długofalowe konsekwencje zdrowotne. Dlatego ustawodawcy nakładają liczne ograniczenia, aby zapewnić, że reklama leków pozostaje rzetelna, obiektywna i zgodna z interesem społecznym. Dodatkowo, polityka podatkowa odgrywa istotną rolę w kształtowaniu strategii reklamowych firm farmaceutycznych, wpływając na ich możliwości finansowe i podejmowane działania.

Ust. 1 pkt 1 art. 16 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji posługuje się trzema dość nieprecyzyjnymi kryteriami dla określenia nieuczciwej reklamy.

Są to:

  • sprzeczność z przepisami prawa,
  • sprzeczność z dobrymi obyczajami,
  • uchybianie godności ludzkiej.

Art. 3 również odwołuje się do sprzeczności z przepisami i dobrymi obyczajami jako kryteriami oceny działań jako czynów nieuczciwej konkurencji. Według zasad poprawnej legislacji jednobrzmiące terminy należy rozumieć identycznie.

W literaturze przedmiotu pojawił się pogląd, że w ustawie ustawodawca posługuje się dwoma różnymi pojęciami „dobre obyczaje”. W klauzuli generalnej (art. 3 ust. 1) ma chodzić o dobre obyczaje rządzące zachowaniami przedsiębiorców w działalności gospodarczej, natomiast w art. 16 ust. 1 pkt 1 – o dobre obyczaje „w ogóle”, czyli w tym wypadku jest to kryterium odwołujące się do poglądów przeciętnego, uczciwego człowieka. Takie rozróżnienie zakresów tego samego pojęcia na czyny nieuczciwej konkurencji ogólnie i w reklamie jest uzasadniane szerokim oddziaływaniem reklamy, głównie ze względu na odbiór przez środki masowego przekazu.

W kontekście rozpatrywanego tematu najbardziej istotne wydaje się być przestrzeganie w tym przypadku zasad reklamowania środków farmaceutycznych z uwzględnieniem prawa farmaceutycznego. Jak już wspomniano, wiele ograniczeń tej funkcji działalności gospodarczej związana jest ze szczególnym charakterem sprzedawanych i dystrybuowanych towarów. Zakaz reklamowania środków farmaceutycznych dostępnych tylko na receptę w znacznym stopniu ograniczył nie tylko obroty i wpływy z tej działalności, ale i możliwości firm farmaceutycznych, co do promowania produktów nowatorskich i nowoczesnych. Fakt ten, mimo że kontrowersyjny i budzący wiele nieporozumień w środowisku tej branży, okazał się jednak konieczny ze względu na przestrzeganie przepisów prawa odnoszącego się do dobra społecznego. Interes społeczny w tym względzie odwołuje się do niedostatecznej znajomości struktury i działania niektórych leków, aby móc informacje o ich sprzedaży przekazywać jedynie w formie reklamy. Dlatego wprowadzenie tego ograniczenia wydaje się być uzasadnione.

Od momentu wejścia w życie zakazu reklamy publicznej środków dostępnych za okazaniem recepty firmy farmaceutyczne, w szczególności producenci medykamentów, poszukiwali sposobu na zwiększenie sprzedaży swoich produktów poprzez promowanie ich w reklamie osobistej. Wiele z tego typu działań miało charakter sprzeczny z prawem przyjmując znamiona nieuzasadnionych wydatków reklamowych mających na celu przekonanie dystrybutorów lekarstw oraz lekarzy do działań promocyjnych owych produktów. W związku z tym wspomniane wyżej ograniczenia wydatków na reprezentację i reklamę stosowanych w branży farmaceutycznej znalazły uzasadnienie w konieczności przestrzegania zasad dobrej praktyki zawodowej lekarzy i farmaceutów. Produkty farmaceutyczne jako specyficzna forma produktu, mimo ze ogólnie dostępne, powinny bowiem pełnić funkcję doraźne i lecznicze z wyłączeniem przesadnej profilaktyki. Te i podobne intencje kierowały zapewne ustawodawcą w formułowaniu ograniczeń w reklamie i reprezentacji środków medycznych a co za tym idzie ograniczeń związanych z odliczeniem kosztów uzyskania przychodów, mimo iż takie zaistniały.

Mimo iż ograniczenie podatkowe w zakresie reprezentacji szczególnie dotykają firmy z branży farmaceutycznej można by pokusić się o ocenę zasadności takich regulacji. Otóż, ograniczenie swobody producentów w zakresie reklamy i reprezentacji wydaje się być słusznym posunięciem w kierunku regulacji rynku, który nieregulowany mógłby stać się obszarem stosowania reklamy niezgodnej z etycznym kodeksem dobrej praktyki zawodowej w celu osiągnięcia zysku.

Regulacje prawne dotyczące reklamy w branży farmaceutycznej

Reklama produktów farmaceutycznych, szczególnie leków, jest jednym z najbardziej restrykcyjnie regulowanych obszarów w prawie. Przepisy dotyczące reklamy leków mają na celu ochronę konsumentów przed ryzykiem stosowania preparatów, które mogą być nieskuteczne, niebezpieczne lub niewłaściwie stosowane. W Polsce podstawowym aktem prawnym regulującym reklamę produktów leczniczych jest Ustawa z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne, która wprowadza szczegółowe zasady dotyczące reklamy leków.

Zgodnie z przepisami tej ustawy, reklama leków musi być rzetelna i obiektywna oraz nie może wprowadzać w błąd co do właściwości leczniczych produktów. Przepisy te są zgodne z regulacjami Unii Europejskiej, w tym Dyrektywą 2001/83/WE dotyczącą wspólnotowego kodeksu odnoszącego się do produktów leczniczych stosowanych u ludzi. Ustawodawstwo europejskie i krajowe zabrania reklamy leków dostępnych wyłącznie na receptę bezpośrednio do konsumentów, ograniczając możliwość ich promocji wyłącznie do specjalistów, takich jak lekarze i farmaceuci.

Jednym z kluczowych wyzwań w zakresie reklamy farmaceutycznej jest rozróżnienie między informacją a promocją. Informacja, która ma na celu edukowanie konsumentów na temat zdrowia i leczenia, jest generalnie dozwolona, podczas gdy promocja mająca na celu zwiększenie sprzedaży produktów leczniczych podlega ścisłym ograniczeniom. Regulacje te mają na celu zapobieganie sytuacjom, w których pacjenci podejmują decyzje o zakupie leków na podstawie przekazu reklamowego, a nie zaleceń lekarza.

Wydatki reklamowe a przepisy podatkowe

Reklama jest jednym z kluczowych narzędzi marketingowych, które firmy farmaceutyczne wykorzystują w celu zwiększenia swojej konkurencyjności na rynku. Jednak z uwagi na restrykcyjne przepisy dotyczące reklamy leków, przedsiębiorstwa te muszą starannie planować swoje budżety reklamowe, uwzględniając zarówno ograniczenia prawne, jak i skutki podatkowe.

W Polsce przepisy podatkowe regulują możliwość zaliczania wydatków na reklamę do kosztów uzyskania przychodów. Zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób prawnych, wydatki na reklamę mogą być odliczane od podstawy opodatkowania, o ile są one związane z działalnością gospodarczą i mają na celu osiągnięcie przychodu. Niemniej jednak istnieją pewne ograniczenia dotyczące odliczania kosztów reklamy w branży farmaceutycznej. W szczególności wydatki na reklamę leków na receptę, skierowane do konsumentów, nie mogą być zaliczane do kosztów uzyskania przychodów, co ma na celu ograniczenie nieetycznych praktyk marketingowych.

W praktyce oznacza to, że firmy farmaceutyczne muszą starannie rozróżniać wydatki reklamowe na produkty lecznicze dostępne na receptę oraz te dostępne bez recepty. Reklama leków OTC (over-the-counter) jest bardziej elastyczna pod względem przepisów podatkowych, co pozwala firmom na bardziej intensywną promocję tych produktów i odliczanie związanych z tym wydatków od podatku.

Przykłady ograniczeń podatkowych w wybranych krajach

Regulacje dotyczące wydatków na reklamę w branży farmaceutycznej różnią się w zależności od kraju, co wpływa na strategie marketingowe przedsiębiorstw działających na rynkach międzynarodowych. Na przykład w Stanach Zjednoczonych, wydatki na reklamę leków, zarówno bez recepty, jak i na receptę, są generalnie uznawane za koszty uzyskania przychodów i mogą być odliczane od podatku. Jednak w Europie, w tym w Polsce, przepisy są bardziej restrykcyjne, co stanowi wyzwanie dla firm farmaceutycznych.

We Francji oraz Niemczech przepisy dotyczące odliczania kosztów reklamy są zbliżone do polskich regulacji, z wyraźnym ograniczeniem możliwości odliczania kosztów reklamy leków na receptę. W Wielkiej Brytanii reklama produktów leczniczych jest również ściśle regulowana, a nieprzestrzeganie przepisów może prowadzić do wysokich kar finansowych oraz utraty prawa do prowadzenia działalności.

W Japonii, jednym z największych rynków farmaceutycznych na świecie, reklama leków na receptę jest zabroniona, co znacząco ogranicza możliwości promocji. Z kolei w Indiach reklama leków jest bardziej liberalna, jednak ze względu na rosnącą presję regulacyjną, wprowadzane są nowe przepisy mające na celu ochronę konsumentów przed nieuczciwymi praktykami reklamowymi.

Wpływ ograniczeń podatkowych na strategie marketingowe firm farmaceutycznych

Ograniczenia dotyczące odliczania wydatków reklamowych od podatku zmuszają firmy farmaceutyczne do przemyślenia swoich strategii marketingowych. W sytuacji, gdy wydatki na reklamę leków na receptę nie mogą być odliczane od podatku, firmy muszą skupić się na innych formach promocji, takich jak edukacja pacjentów, sponsoring badań klinicznych czy współpraca z organizacjami pozarządowymi.

Zastosowanie nowoczesnych narzędzi marketingowych, takich jak marketing cyfrowy, media społecznościowe czy programy lojalnościowe, staje się coraz bardziej popularne w branży farmaceutycznej. Firmy mogą dzięki nim osiągnąć swoje cele promocyjne, jednocześnie unikając pułapek związanych z restrykcjami podatkowymi. Przykładem może być kampania edukacyjna dotycząca zdrowego stylu życia, która nie jest bezpośrednio związana z reklamą produktu, ale może zwiększyć zainteresowanie danym lekiem.

Wnioski

Reklama w branży farmaceutycznej jest obszarem o wysokim stopniu złożoności, gdzie krzyżują się przepisy prawa dotyczące ochrony zdrowia publicznego oraz regulacje podatkowe wpływające na koszty działalności przedsiębiorstw. Ograniczenia w zakresie odliczania wydatków na reklamę od podatku mają istotny wpływ na strategie marketingowe firm farmaceutycznych, zmuszając je do poszukiwania alternatywnych metod promocji.

W obliczu rosnącej konkurencji na rynku farmaceutycznym, firmy muszą elastycznie dostosowywać swoje strategie reklamowe, uwzględniając zmieniające się przepisy prawne i podatkowe. Dalsze badania w zakresie wpływu polityki podatkowej na działalność marketingową firm farmaceutycznych są kluczowe dla lepszego zrozumienia, jak przedsiębiorstwa mogą efektywnie zarządzać swoimi zasobami, aby spełniać zarówno cele biznesowe, jak i wymogi regulacyjne.

W przyszłości możemy spodziewać się zaostrzenia przepisów dotyczących reklamy produktów leczniczych oraz zmian w przepisach podatkowych, co wymusi na firmach jeszcze większą ostrożność w planowaniu działań promocyjnych.

Środki egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym. Środki stosowane w postępowaniu zwykłym

przez
5/5 - (1 vote)

Wstęp

Postępowanie egzekucyjne stanowi jeden z kluczowych mechanizmów zapewnienia wykonania obowiązków nałożonych przez organy administracji publicznej lub sądy. W polskim systemie prawnym postępowanie egzekucyjne dzieli się na egzekucję obowiązków o charakterze pieniężnym (np. zapłata podatków, grzywien) oraz niepieniężnym (np. obowiązek zburzenia budynku, usunięcia przeszkody prawnej, wydania rzeczy). W kontekście obowiązków niepieniężnych stosowane są różne środki egzekucyjne, mające na celu przymuszenie dłużnika do wypełnienia obowiązku wynikającego z decyzji administracyjnej lub orzeczenia sądu.

Postępowanie egzekucyjne w sprawach dotyczących obowiązków o charakterze niepieniężnym reguluje ustawa z dnia 17 czerwca 1966 roku o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tzw. „u.p.e.a.”). Środki te są stosowane w postępowaniu zwykłym, a ich wybór zależy od rodzaju i charakteru obowiązku oraz sytuacji dłużnika.

Środki egzekucyjne można podzielić na dwie grupy: środki przymuszające i środki zaspokajające. Środki przymuszające tylko pośrednio prowadzą do celu, a środki zaspokajające mogą bezpośrednio spowodować wykonanie obowiązków. Środkami egzekucji administracyjnej obowiązków o charakterze niepieniężnym są: grzywna w celu przymuszenia; wykonanie zastępcze; odebranie rzeczy ruchomej; odebranie nieruchomości, opróżnienie lokali i innych pomieszczeń; przymus bezpośredni.

Z wymienionego katalogu środków egzekucyjnych obowiązków o charakterze niepieniężnym wynika, że zawiera on jeden środek przymuszający, tj. grzywnę w celu przymuszenia, oraz cztery środki zaspokajające. [1]

Środki o charakterze przymuszającym nie prowadzą bezpośrednio do wykonania obowiązku, a mają jedynie skłonić zobowiązanego do jego wykonania przez dolegliwość samego środka egzekucyjnego.

Wybór środka egzekucyjnego w ramach egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym odbywa się z zachowaniem zasad postępowania, a w szczególności zasady celowości, zasady stosowania najmniej uciążliwych środków egzekucyjnych, a także zasady stosowania środków przewidzianych w ustawie. Wyboru środka egzekucyjnego dokonuje organ egzekucyjny, kierując się przede wszystkim przywołanymi zasadami postępowania, ale biorąc pod uwagę także stanowisko wierzyciela oraz przepisy szczegółowo regulujące zastosowanie poszczególnych środków egzekucyjnych.

Organ egzekucyjny stosując środek egzekucyjny obowiązku o charakterze niepieniężnym powinien doręczyć zobowiązanemu odpis tytułu wykonawczego zaopatrzony w klauzule o skierowaniu tytułu do egzekucji administracyjnej oraz postanowienie o zastosowaniu środka egzekucyjnego2. Jego zastosowanie następuje więc w drodze postanowienia wydanego przez organ egzekucyjny, które w swej treści powinno odpowiadać regulacji wynikającej z przepisów art. 124.1 i 2 Kodeksu Postępowania Administracyjnego, a także zawierać elementy wynikające z przepisów ustawy egzekucyjnej, do których należą przede wszystkim wezwanie do wykonania obowiązku i pouczenie o konsekwencjach jego niewykonania.

Pojęcie obowiązków o charakterze niepieniężnym

Obowiązki o charakterze niepieniężnym to takie, które nie dotyczą zapłaty określonej sumy pieniężnej, ale innych działań lub zaniechań, które mogą być nałożone na osobę fizyczną, prawną lub jednostkę organizacyjną. Przykłady takich obowiązków obejmują:

  • obowiązek zburzenia budowli wzniesionej bez zezwolenia,
  • usunięcie przeszkód na drodze publicznej,
  • wydanie określonej rzeczy lub dokumentu,
  • nakazanie wstrzymania działalności gospodarczej prowadzonej bez wymaganych pozwoleń,
  • przywrócenie stanu poprzedniego na nieruchomości.

W przypadku, gdy dłużnik nie wypełnia swoich obowiązków dobrowolnie, organy administracji publicznej mogą zastosować odpowiednie środki egzekucji.

Środki egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym stosowane w postępowaniu zwykłym

Zgodnie z przepisami u.p.e.a., środki egzekucyjne stosowane w postępowaniu administracyjnym mają na celu przymuszenie dłużnika do wykonania określonego obowiązku niepieniężnego. Do podstawowych środków egzekucji należą:

  1. Grzywna w celu przymuszenia
    Jest to najczęściej stosowany środek egzekucji obowiązków niepieniężnych. Polega na nałożeniu na dłużnika grzywny, która ma skłonić go do wykonania obowiązku. Grzywna może być nakładana wielokrotnie, aż do momentu spełnienia obowiązku, jednak każdorazowo jej wysokość musi być dostosowana do charakteru i wartości obowiązku oraz sytuacji finansowej dłużnika. Grzywna jest środkiem przymusu pośredniego i ma na celu wywarcie presji psychologicznej na dłużnika, aby skłonić go do dobrowolnego wykonania obowiązku.
  2. Wykonanie zastępcze
    Wykonanie zastępcze polega na tym, że organ egzekucyjny sam lub za pośrednictwem osoby trzeciej wykonuje obowiązek na koszt dłużnika. Może być stosowane w sytuacji, gdy obowiązek polega na wykonaniu określonych czynności (np. usunięcie nielegalnie postawionej konstrukcji) i jest to możliwe do wykonania przez osoby trzecie. Koszty wykonania zastępczego są następnie egzekwowane od dłużnika.
  3. Odebranie rzeczy ruchomej
    Jest to środek stosowany, gdy obowiązek polega na wydaniu określonej rzeczy ruchomej. Organ egzekucyjny może wówczas przystąpić do fizycznego odebrania rzeczy od dłużnika i przekazania jej wierzycielowi. Środek ten jest stosowany wówczas, gdy dłużnik odmawia dobrowolnego wydania rzeczy, a jej posiadanie przez wierzyciela jest uzasadnione przepisami prawa lub orzeczeniem sądu.
  4. Przymus bezpośredni
    Przymus bezpośredni polega na zastosowaniu środków fizycznych w celu przymuszenia dłużnika do wykonania obowiązku, np. usunięcia przeszkód lub zaprzestania działalności naruszającej przepisy prawa. Stosowanie przymusu bezpośredniego jest środkiem ostatecznym i może być stosowane tylko w sytuacjach wyjątkowych, gdy inne środki egzekucyjne okażą się nieskuteczne lub niewystarczające.

Zasady stosowania środków egzekucyjnych w postępowaniu zwykłym

Wszystkie środki egzekucji niepieniężnej muszą być stosowane zgodnie z zasadami proporcjonalności, celowości oraz stopniowania środków przymusu. Oznacza to, że organ egzekucyjny powinien wybrać środek najmniej uciążliwy dla dłużnika, ale jednocześnie skuteczny w przymuszeniu go do wykonania obowiązku. Ponadto, organ egzekucyjny musi uwzględniać interesy zarówno wierzyciela, jak i dłużnika, aby nie doprowadzić do nadmiernego ograniczenia praw obywatelskich.

W praktyce oznacza to, że zanim organ przystąpi do stosowania bardziej rygorystycznych środków, takich jak przymus bezpośredni, powinien najpierw spróbować wykorzystać środki mniej uciążliwe, jak np. grzywnę lub wykonanie zastępcze.

Przykłady zastosowania środków egzekucji w praktyce

W praktyce środki egzekucji obowiązków niepieniężnych są stosowane w różnych sytuacjach administracyjnych. Przykładem może być sytuacja, w której organ nadzoru budowlanego nakazuje zburzenie budynku wzniesionego bez odpowiednich pozwoleń. Jeśli właściciel nieruchomości nie zastosuje się do tego nakazu, organ może zastosować wykonanie zastępcze, zlecając rozbiórkę profesjonalnej firmie na koszt dłużnika.

Innym przykładem jest sytuacja, gdy osoba fizyczna odmawia wydania dokumentów będących przedmiotem postępowania administracyjnego. W takim przypadku organ może zdecydować się na zastosowanie grzywny w celu przymuszenia lub, w ostateczności, przymusu bezpośredniego.

Wnioski

Środki egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym odgrywają kluczową rolę w zapewnieniu skuteczności decyzji administracyjnych oraz orzeczeń sądowych. Dzięki odpowiednio dobranym środkom egzekucji, organy administracyjne mają możliwość przymuszenia dłużników do wykonania obowiązków, które zostały na nich nałożone, co z kolei wpływa na utrzymanie porządku prawnego i realizację interesu publicznego.

Jednocześnie istotne jest, aby stosowanie środków egzekucyjnych odbywało się z poszanowaniem praw obywatelskich oraz zasady proporcjonalności. W sytuacji rosnącego znaczenia ochrony praw jednostki, organy administracji publicznej muszą zachować szczególną ostrożność, aby środki przymusu były stosowane jedynie tam, gdzie jest to absolutnie konieczne i uzasadnione.

[1] E. Ochendowski, Postępowanie…, s. 265.

Użytek nieodpłatny i własny

przez
5/5 - (1 vote)

Jednym z podstawowych kryteriów kwalifikujących korzystanie z utworu jako dozwolony użytek prywatny jest jego nieodpłatność i „własny” charakter eksploatacji. Wbrew temu co mógłby sugerować zwrot “własny użytek osobisty”, jego zakres podmiotowy, jak przedstawiłem to w poprzednim rozdziale, nie został ograniczony jedynie do korzystania z utworu przez właściciela jego materialnego egzemplarza. Ustawa w art. 23 ust. 2 upapp stanowi, iż „zakres własnego użytku osobistego obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostającym w związku osobistym…”.

Eksploatacja utworu na własne, prywatne potrzeby oraz wymóg jej nieodpłatności skłania przedstawicieli doktryny do przeciwstawienia dozwolonego użytku prywatnego użytkowi komercyjnemu. Jak pisze R. Gołat użytkownik nie może zasłaniać się uprawnieniami wynikającymi z normy art. 23 jeśli „z odpowiedniego dysponowania danym utworem czyni sobie źródło zysku”[1].

Pomimo, iż pogląd ten jest jak najbardziej słuszny, kwestią nierozstrzygniętą pozostaje określenie granicy komercyjnego wykorzystania utworu. Fakt uzyskiwania przez użytkownika bezpośredniego wynagrodzenia z tytułu eksploatacji utworu, np. poprzez wykonanie kopii posiadanego przez siebie egzemplarza płyty audio w celu późniejszego ich sprzedania, bezdyskusyjnie wykracza poza ramy dozwolonego użytku osobistego.

Kwestią sporną mogą okazać się przypadki odpłatności pośredniej, kiedy to uzyskanie jakiejś korzyści majątkowej nie było przez użytkownika ani zamierzone ani nie było jego celem ale mimo to nastąpiło, czego przykładem może być według W. Machały[2] sytuacja gdy osoba, która sprezentowuje komuś kopię posiadanego przez siebie nagrania utworu, „w rewanżu” otrzymuje od tej osoby kopię innego nagrania utworu. W swoich rozważaniach autor ten dochodzi do wniosku, iż rozpatrując wymóg niekomercyjności utworu mamy do wyboru 2 rozwiązania: albo przyjmiemy jedynie przypadek odpłatności bezpośredniej jako przesłankę wyłączającą dozwolony użytek albo kwestię tą będziemy rozpatrywać indywidualnie w każdym konkretnym przypadku. Będąc świadomym wad obu tych rozwiązań autor opowiada się za drugim z nich, podkreślając zarazem jego elastyczność[3].

W Komentarzu do ustawy… E. Traple stawia pytanie czy użytek dla własnych celów zawodowych można uznać za mieszczący się w granicach „własnego użytku osobistego. Autorka stoi na stanowisku, „że fakt, iż osoba dokonująca zwielokrotnienia dzieła (np. lekarz wykonujący odbitkę z czasopisma fachowego) wykorzystuje wiadomości z niego uzyskane w celach zawodowych, objęty jest zakresem działania przepisu o dozwolonym użytku osobistym.”[4].

Decydującym czynnikiem w tym przypadku według E. Traple będzie fakt korzystania z utworu (odbitki z czasopisma) tylko przez określony w ustawie krąg osób. W moim odczuciu kwestia ta jest ściśle związana z zasadą nieodpłatnego korzystania z utworu w ramach dozwolonego użytku i należałoby w pierwszej kolejności zbadać czy używanie utworu dla własnych celów zawodowych wiąże się z otrzymaniem bezpośredniego wynagrodzenia czy nie. W przypadku czerpania zysków bezpośrednio związanych z wykorzystywaniem danego utworu, jest oczywistym, na podstawie wcześniejszych rozważań, iż takie działanie nie podlega przepisom o dozwolonym użytku osobistym.

Pamiętać należy, iż z działalnością zawodową praktycznie zawsze wiąże się otrzymywanie pewnego wynagrodzenia z jej tytułu (przynajmniej taki jest jej sens). Sam fakt korzystania z utworu dla potrzeb swojej działalności zawodowej nie wyłącza jeszcze możliwości zakwalifikowania takiej eksploatacji jako dozwolonego użytku publicznego. Wydaje się, iż najważniejsze w takiej sytuacji będzie określenie stopnia w jakim korzystanie z utworu przyczyni się do otrzymania zarobku. Czy wykorzystanie tego utworu będzie miało istotny wpływ na wysokość otrzymanego wynagrodzenia, czy może jak w przypadku przykładu podanego przez E. Traple będzie stanowić pewien element techniczny, nie mający na nie wpływu.

[1]   R. Gołat, op. cit,s. 243.

[2]   W. Machała, op. cit. , s. 68.

[3]  Ibidem, s. 69.

[4]   E. Traple, op. cit,s. 310.

Użytek publiczny

przez
5/5 - (1 vote)

Wstęp

Pojęcie „użytek publiczny” odgrywa kluczową rolę w prawie cywilnym, autorskim, administracyjnym oraz wielu innych dziedzinach prawa. Jest ono ściśle powiązane z funkcjonowaniem państwa, jednostek samorządu terytorialnego oraz innych podmiotów wykonujących zadania publiczne. Użytek publiczny oznacza takie korzystanie z pewnych dóbr lub zasobów, które ma na celu zaspokajanie potrzeb społeczności lokalnej, społeczeństwa jako całości lub określonej grupy obywateli. Przez to pojęcie rozumie się zarówno działania polegające na udostępnianiu zasobów, jak i wykorzystywaniu ich w interesie publicznym.

Użytek publiczny to pojęcie stosowane w różnych dziedzinach prawa, oznaczające działania lub korzystanie z określonych dóbr, które służą interesom ogółu społeczeństwa. W kontekście prawa autorskiego, oznacza możliwość korzystania z chronionych utworów bez zgody twórcy, jeśli spełnione są określone warunki przewidziane w przepisach, takich jak ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Jednym z kluczowych elementów użytku publicznego jest dozwolony użytek, który pozwala instytucjom publicznym, takim jak biblioteki, szkoły czy muzea, na udostępnianie chronionych treści w celach edukacyjnych, naukowych lub kulturalnych. Dotyczy to na przykład cytowania fragmentów dzieł w publikacjach naukowych, wykorzystania utworów w ramach edukacji czy digitalizacji zbiorów na potrzeby archiwizacji.

W praktyce istotne znaczenie ma także użytek prywatny, który odnosi się do korzystania z chronionych treści przez jednostki w ramach ich osobistych potrzeb, bez rozpowszechniania ich na szerszą skalę. Natomiast użytek publiczny odnosi się do sytuacji, w których korzystanie z dzieła ma na celu realizację celów ogólnospołecznych, takich jak edukacja czy ochrona dziedzictwa kulturowego.

W szerszym znaczeniu, termin użytek publiczny bywa też stosowany w kontekście infrastruktury i przestrzeni publicznej, obejmując działania mające na celu udostępnianie zasobów społecznych, takich jak drogi, parki czy instytucje publiczne, w sposób otwarty i dostępny dla każdego. Działania te są regulowane przez przepisy prawa administracyjnego i mają na celu zapewnienie równego dostępu do dóbr wspólnych.

Regulacje dotyczące użytku publicznego mają na celu pogodzenie interesów twórców, właścicieli praw oraz społeczeństwa, przy jednoczesnym zachowaniu równowagi między ochroną dóbr intelektualnych a potrzebami publicznymi.

W polskim porządku prawnym użytek publiczny znajduje swoje odzwierciedlenie w licznych regulacjach, w tym w przepisach dotyczących prawa autorskiego, nieruchomości, ochrony środowiska oraz zarządzania majątkiem publicznym. W kontekście prawnym jest to pojęcie wieloaspektowe, które różni się w zależności od konkretnej dziedziny prawa, w której jest stosowane.

Ustawodawca nie wprowadza podziału dozwolonego użytku na publiczny i prywatny. Zrobiła to doktryna, a wynika to m.in. z odmiennych uregulowań dotyczących obu form. Jak już wcześniej zasygnalizowano w tej pracy, głównym kryterium rozróżnienia jest cel, w którym utwór ma zostać wykorzystany. Poza tym należy wziąć pod uwagę zakres podmiotowy, ponieważ użytek publiczny jest kierowany do szerszego kręgu odbiorców, ograniczanego jednak stosownie do danego uprawnienia.

Oba rodzaje korzystania mają jednak wiele cech wspólnych, jak choćby zastosowanie do nich przepisów art. 34 i 35 upap. Oba niejako są „kompromisem społecznym”, który umożliwia szersze korzystanie z utworów, traktujemy je jako wyjątek od wspomnianego przepisu art. 17 upap, dotyczą też tylko utworów już rozpowszechnionych, zatem udostępnionych publicznie za zgodą twórcy[1].

Dozwolony użytek publiczny ma teoretycznie nieograniczony zasięg podmiotów, czego odmówić trzeba użytkowi osobistemu. Dla przykładu można wskazać choćby prawo cytatu (art. 29) czy publiczne wykonywanie utworów podczas ceremonii (art. 31). Poza tym omawiany cel ma być skonkretyzowany, nie może być dowolny. Cele można zasadniczo podzielić na: kulturalne, naukowe, badawcze, dydaktyczne i informacyjne.

O ile coraz popularniejsze są postulaty ograniczenia lub nawet wyeliminowania dozwolonego użytku osobistego, to w przypadku użytku publicznego panuje społeczna zgoda na korzystanie z niego a głosy krytyczne są nieliczne. Bez wątpienia jest to jeden z bodźców dla postępu społeczeństwa i rozwoju na wszelakich gruntach.

Pojęcie użytku publicznego

W ogólnym rozumieniu użytek publiczny oznacza korzystanie z dóbr lub zasobów w sposób, który służy interesowi publicznemu. Może to obejmować zarówno działania podejmowane przez instytucje państwowe i samorządowe, jak i inicjatywy obywatelskie, organizacje pozarządowe oraz inne podmioty działające na rzecz społeczności.

W kontekście prawa cywilnego użytek publiczny może odnosić się do sposobu korzystania z nieruchomości, infrastruktury, terenów zielonych, a także budynków publicznych. Natomiast w prawie autorskim pojęcie to ma szczególne znaczenie w związku z tzw. dozwolonym użytkiem publicznym, który umożliwia korzystanie z utworów chronionych prawem autorskim w określonych przypadkach bez konieczności uzyskiwania zgody autora.

Użytek publiczny w prawie autorskim

Jednym z najważniejszych aspektów użytku publicznego jest jego rola w prawie autorskim. W Polsce zasady dotyczące dozwolonego użytku publicznego są uregulowane w ustawie z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Dozwolony użytek publiczny pozwala na wykorzystywanie utworów chronionych prawem autorskim bez zgody twórcy, pod warunkiem spełnienia określonych przesłanek i w określonym zakresie.

Zgodnie z przepisami ustawy, dozwolony użytek publiczny obejmuje m.in.:

  1. Korzystanie z utworów w celach edukacyjnych i naukowych – Na przykład szkoły, uczelnie i instytucje badawcze mogą wykorzystywać chronione utwory w ramach prowadzenia zajęć dydaktycznych czy badań naukowych, bez konieczności uzyskiwania zgody autora.
  2. Korzystanie z utworów w celach informacyjnych – Media mają prawo do wykorzystywania fragmentów utworów w celu informowania społeczeństwa o aktualnych wydarzeniach, co jest szczególnie istotne dla prasy, radia i telewizji.
  3. Cytowanie utworów w pracach naukowych, publicystycznych czy krytycznych – Cytowanie jest dozwolone, o ile nie przekracza uzasadnionego zakresu oraz służy celom analizy, wyjaśniania czy krytyki.
  4. Korzystanie z utworów przez osoby niepełnosprawne – Przepisy prawa autorskiego zezwalają na kopiowanie utworów na potrzeby osób z niepełnosprawnościami w sposób dostosowany do ich potrzeb, np. tłumaczenie na język Braille’a.

Celem tych regulacji jest z jednej strony ochrona interesów twórców, a z drugiej – zapewnienie dostępu do kultury, wiedzy i informacji szerokiemu gronu odbiorców. Dzięki temu prawo autorskie pozostaje w równowadze pomiędzy interesem publicznym a ochroną praw twórców.

Użytek publiczny w prawie nieruchomości

Kolejnym istotnym kontekstem użytku publicznego jest prawo nieruchomości. Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami, pojęcie użytku publicznego obejmuje m.in.:

  • budowę i utrzymanie dróg publicznych, mostów, tuneli oraz innych obiektów infrastruktury transportowej,
  • budowę oraz utrzymanie infrastruktury wodociągowej, kanalizacyjnej i energetycznej,
  • ochronę środowiska, w tym rezerwaty przyrody, parki narodowe oraz inne obszary chronione,
  • działania związane z obronnością kraju, takie jak budowa obiektów wojskowych.

W kontekście nieruchomości użytek publiczny może uzasadniać wywłaszczenie właściciela nieruchomości na cele publiczne, pod warunkiem, że jest to niezbędne i uzasadnione z punktu widzenia interesu publicznego. Procedura wywłaszczenia jest ściśle regulowana przepisami prawa, a właścicielowi przysługuje odpowiednie odszkodowanie.

Użytek publiczny w kontekście ochrony środowiska

Ochrona środowiska stanowi kolejny obszar, w którym użytek publiczny odgrywa kluczową rolę. Przepisy prawa ochrony środowiska nakładają na organy administracji publicznej obowiązek zarządzania zasobami naturalnymi w sposób zrównoważony i uwzględniający interes publiczny. W praktyce oznacza to, że korzystanie z zasobów środowiska, takich jak wody, lasy czy tereny zielone, musi być zorganizowane w taki sposób, aby służyło obecnym i przyszłym pokoleniom.

Jednym z przykładów użytku publicznego w tej dziedzinie jest tworzenie i zarządzanie parkami narodowymi oraz rezerwatami przyrody, które mają na celu ochronę różnorodności biologicznej oraz zapewnienie dostępu społeczeństwa do terenów o wysokiej wartości przyrodniczej.

Znaczenie użytku publicznego dla społeczeństwa

Użytek publiczny odgrywa istotną rolę w zapewnieniu równowagi pomiędzy interesami prywatnymi a dobrem wspólnym. Przepisy dotyczące użytku publicznego mają na celu ochronę interesu społecznego, zaspokajanie potrzeb wspólnot lokalnych oraz promowanie zrównoważonego rozwoju. Dzięki regulacjom dotyczącym użytku publicznego możliwe jest efektywne zarządzanie zasobami, ochrona środowiska oraz wspieranie dostępu do dóbr kultury i nauki.

Wnioski

Pojęcie użytku publicznego jest nieodłącznym elementem funkcjonowania nowoczesnego państwa i społeczeństwa. Obejmuje ono szeroki zakres działań, które służą zaspokajaniu potrzeb obywateli oraz wspieraniu dobra wspólnego. W kontekście prawa autorskiego, nieruchomości oraz ochrony środowiska, przepisy dotyczące użytku publicznego zapewniają odpowiednią ochronę interesu społecznego, jednocześnie uwzględniając potrzeby jednostek.

W przyszłości można spodziewać się dalszego rozwoju regulacji związanych z użytkiem publicznym, zwłaszcza w kontekście rosnącej potrzeby ochrony zasobów naturalnych oraz zwiększania dostępu do dóbr kultury i edukacji.

[1] J. Barta, R. Markiewicz, Prawo autorskie i prawa pokrewne, Warszawa, Kraków 2007, s. 61.